4 korrik 2010

“Apologjia e Vërtetë e Sokratit”

Për tre net rresht, nga data 22-24 shkurt, në sallën e Teatrit Kombëtar në Tiranë, u shfaq monodrama “Apologjia e vërtetë e Sokratit”. Nën interpretimin magjik të aktorit të mirënjohur Mirush Kabashi, publiku i Tiranës u njoh me mesazhet e fuqishme që filozofi i lashtësisë jepte për bashkëkohësit e tij por që vazhdojnë të jenë aktuale edhe sot.

Tashmë ishte e 100 herë që Mirush Kabashi interpretonte Sokratin. Merita e Kabashit është, jo vetëm interpretimi i shkëlqyer i këtij personazhi por, dhe fakti që iu referua kësaj pjese, për të qenë në lartësinë e saj. Kabashi mori “Sfinksin e Artë” në Egjipt më 1997, duke interpretuar në shqip. Ai interpretoi me shpirt për të përfaqësuar denjësisht vendin e tij, kur dinjiteti i Shqipërisë ishte vënë në rrezik, dhe ia arriti kësaj. Më pas kjo pjesë u vu në shumë skena dhe tërhoqi interesimin e publikut vendas dhe të huaj.

Kabashi duket modest ndonëse duhet të fluturojë që ka arritur të sjellë me mjeshtëri në skenë Sokratin. Nëpërmjet gojës së Sokratit, mendimit dhe mesazheve të tij, Kabashi realizon veten tek shikuesit e tij. Njeri modest, mbi të cilin rëndoi edhe biografia, në periudhën 45 vjeçare, nuk u kursye as në demokraci, që u pushua tre herë nga puna, por që nga goja e tij nuk u dëgjua kurrë fyerje dhe revansh. Sot ai kërkon të jetë njeri aktiv në shoqëri duke dhënë kontributin e tij, dhe ai nuk është i pakët. Me ndjenjë të thellë patriotike dhe qytetarie Kabashi kërkon t’u thotë qytetarëve shqiptarë, por dhe të botës, se rreziku që vjen nga burokracia, nga kriminaliteti i zyrtarizuar ka qenë dhe mbetet në të gjitha kohërat. Filozofi që Konica e shprehte me thënien e tij lapidare “një shoqëri të përparuar e ndërtojnë idealistët, e mbajnë intelektualët, e shkatërrojnë politikanët”.

Nëpërmjet gojës së Kabashit sot u përcillet shqiptarëve mesazhi i Sokratit se qytetarët duhet të reagojnë ndaj padrejtësive, mashtrimit, hipokrizisë, ndaj gjyqtarëve, prokurorëve, politikanëve të korruptuar. Se turma duhet të arsimohet që të bëhet e vetëdijshme. Sokrati na mëson se ata që do ta bëjnë shoqërinë do të jenë të urtët, të mençurit dhe të drejtët. Filozofi i ideve la për brezat ide të fuqishme. Loja e Kabashit ishte shumë e ndjerë aq sa mendoje se Kabashi arrin ta luajë kaq bukur Sokratin se vetë është njeri i mirë si Sokrati. Nuk e kuptoje nëse cinizon Sokrati apo Kabashi, nëse shpërthen Sokrati apo Kabashi, nëse u lodh Sokrati apo Kabashi. Skena do ta detyronte Kabashin të pinte helmin, ndërsa Sokrati i vërtetë i kërkoi Platonit ta kthente në burg, atëherë kur gjyqtarët harruan përse kishin ardhur në gjyq dhe e lanë të dënuarin të paegzekutuar dhe vrapuan të rrëmbenin shpërblimin. Dhe Sokrati, ndonëse ju dha mundësia të largohej, nuk pranoi, ai piu kupën e helmit, duke lënë mesazhin se ligji duhet të zbatohet. Kabashi bëri që Sokrati të fliste shqip.

“Apologjia e vërtetë e Sokratit” u shkrua nga shkrimtari grek Kostas Varnalis, e mbështetur në veprën e Platonit, dishepullit të Sokratit, nga penda e të cilit ka ardhur e gjithë filozofia e Sokratit. Kur dëgjoja Kabashin nuk e dija se sa Sokrat kishte aty, sa Varnalis dhe sa Kabash. Kabashi përmend edhe Albanezët, në monologun e Sokratit, ndonëse mund të kishte thënë Ilirët, Varnalisi përmend turqit në veprën e tij, kur ata as që ekzistonin në kohën e Sokratit. Por gjithsesi në vepër mbetet lagjja Plaka e Athinës dhe Sokrati përmend Dedë e Gjikë e Dedëgjikë. Për të shkuar në origjinal u ndala paraprakisht tek libri “Apologjia e vërtetë e Sokratit” e Varnalisit me dëshirën për ta përqasur atë një ditë me Apologjinë e Platonit dhe lexuar vetë atë.

Për ta ndjerë më afër moralin, filozofinë e Sokratit po ju sjell pjesë nga libri “Apologjia e vërtetë e Sokratit”

Shqiptarët janë të vetmit pjestar autentik të familjes së Pellazgëve

Në Rumani janë gjetur mbishkrime pellazgjike, edhe këto mbishkrime janë të kuptueshme vetëm nëpërmjet gjuhës shqipe, sepse Trakët banorët e vjetër të kësaj toke përbënin një nga fiset më të mbëdha pellazgjike.

Fjala BALL është shumë e përhapur në Rumani, dhe e gjejmë të përzierë në forma të ndryshme, p.sh. BALCRAS = përputhje (në shqip ballakrahas), BALLAS = përballë. Por fjala me Ball që na intereson më shumë në këtë studim është BALUS, për shkak të termit LUS, lutem, që e kemi parë në shumë mbishkrime në Itali. Kuptimi i BALL-LUS është “lutem përballë”.

Në Varin Vend-Kahrun të Tarkuinisë fjalën LUS e gjejmë në formën FE-LUS = me besim lutem, edhe në formën KE-LUS = ke lutjen tonë.

Nuk na rezulton që në Rumani të jenë gjetur mbishkrime trakase të gjata, përkundrazi shumë shpesh janë vetëm toponime, ose përmbajnë vetëm dy fjalë. Meritojnë që të citojmë dy fjalë që janë interesante për ne sepse i hasim në Stelën e Lemnos: ZA-ka = ZË (FAMË)ka, dhe ZËR-ula = i kapur nga poshtë.

Nga kjo pamje e përgjithëshme mund të konstatojmë që në një rajon të madh të brigjeve të Mesdheut, por edhe në brendësi të tokës, flitej e njëjta gjuhë.

Në veprën madhështore të profesorit të universitetit të Kosovës në Prishtinë Skënder Rizaj, që titullohet “Roli i Pellazgo-Iliro-Shqipëtarëve në krijimin e kombeve dhe të kulturave”, gjehen mjaft informazione mbi pellazgët, dhe citime të sakta të burimeve ku janë marrë këto informazione. Përveç kërkimeve në ish Jugosllavi, Rizaj ka bërë kërkime edhe në Azinë e Vogël, dhe falë njohjes së shkëlqyer të gjuhës shqipe, turke, dhe të gjuhëve sllave ka mundur të realizojë një vepër me vlera të mbëdha.

Nuk është momenti që të “zhytemi” në këtë vepër voluminose me mbi 500 faqe, por për këtë studim duhet që të marrim disa citime të Rizajt.

Ai na bën të ditur që historiani turk Sulejman Kulça thotë që sot në botë shqiptarët janë të vetmit pjestar autentik të familjes së pellazgëve. Rizaj na bën të ditur që ilirologu jugosllav Alexander Sticeviç është kategorik kur thotë që ekspertët që duan të jenë preçiz në studimin e ilirëve, duhen që të njohin gjuhën shqipe. Sticeviç na thotë që Ilirët nuk bëjnë pjesë vetëm në të shkuarën, sepse në Ballkan elementi ilir është akoma i gjallë.

“Prandaj thotë ai është a pamundur të shkruash historinë e popujve të Ballkanit pa njohur mirë substraktin kulturor ilir”.

Dhe është pikërisht për këtë arsye që Ilirët paraqesin akoma sot një temë aktualiteti për mbarë Europën.

Dimë që Heredoti ka shkruar për gjurmë të Pellazgo-Ilirëve në Dodonë, dhe që banorët e Epirit, si edhe ata të Korintit e të Peloponezit, flisnin një gjuhë që nuk njihen nga ai (Heredoti). Për më tepër shumë autorë janë të mendimit që Dorët ishin një fis ilir i helenizuar (DOR në shqip do të thot dora).

Tuqididi duke folur për Dorët na bën të ditur që ishin detarë të rrahur, dhe që ishin shtyrë drejt veriut dhe në drejtime të tjera duke kontribuar kështu në formimin e kulturës në botë.

Mbas shumë kërkimesh dhe studimesh, studiuesi Hans Krahe shkruan:

“Një numur i madh i fjalëve të dialektit Dor nuk arrin të kuptohet me anë të gjuhës greke, por shpjegohet më së miri me ligjet e gjuhës ilire”.

Austriaku von Hahn, që për shumë vite ishte konsulli i Janinës, interesohej për repertet arkeologjike të Shqipërisë si edhe për gjuhën dhe traditat e saj. Mbasi kishte vizituar mjaft rajone të Shqipërisë dhe mësuar dialektet e gjuhës shqipe, më 1854 publikon në Vienë një libër interesant, “Albanische studien” ku mbi të tjera shkruan:

“Shqipëtarët janë autokton sepse janë pasardhës direkt të ilirëve, gjithashtu edhe popujt e Maqedonisë dhe të Epirit, të gjithë pasardhës të pellazgëve prehistorik”.

L. Benlöw, në veprën e tij, “La Grëce avant les Grecs” të publikuar në paris më 1877 shkruan:

“Vetëm një gjuhë deri më sot arrin të hedhë dritë mbi emrat e këtyre vëndeve, dhe kjo është gjuha shqipe”.

Norbert Jokl, në librin e tij publikuar më 1924 “Reallexikon der Vorgeschichte” shtrin konsideracionet e tij për Ilirët edhe mbi Trakët:

“Megjithatë ne shohim që trazhgimia gjuhësore që na vjen nga gjuhët e vjetra të Ballkanit, si ajo e Ilirëve dhe e Trakëve, janë ngushtësisht të lidhura me gjuhën shqipe”.

Për të mbaruar me citimet duhet të përmendim disa studiues italianë që janë interesuar për problemin pellazgo-iliro-etrusk.

Ribezzo njeh një harmoni të rëndësishme mbi emrat venet, japig, ilir dhe shqiptar. Lattes pohon që nuk ka asnjë arsye për të mos pranuar një origjinë ilire të popullsive italike. Dhe së fundi Trombetti pohon që fiset ilire janë përhapur gjatë gjithë Gadishullit Italian, nga Veneto në Pulia në Kalabri.

Përveç dëshmive të këtyre studiuesve të nderuar, ka edhe shumë prova arkeologjike që dëshmojnë ngjashmërinë jo vetëm gjuhësore por edhe të ideve krijuese, nëpërmjet monumenteve, monedhave, skulpturave, sjelljes sociale midis Toskëve (Tushi) të Etrurisë dhe atyre të Shqipërisë Jugore. Nuk është fare pa vend që të kujtojmë që akoma sot shqipëtarët e Veriut quhen Gegë dhe ata të jugut Toskë. Territoti I banuar nga Gegët dhe Toskët ishte Iliria e Jugut.


Marrë nga libri L’etrusco lingua viva e autores Nermin Vlora Falaschi

Ngjarjet me te rendesishme historike nga 284-1453

--------------------------------------------------------------------------------
Viti-------Ngjarja


284 : Deokliciani mer udheheqjen e Romes
292 : Deokliciani ndryshon qendren e Perandorise, stema shkon nga Roma ne Nikomide
303-311 : Perndjekja e fundit masive ndaj Kristianeve te Perandorise
306 : Konstandini I shpallet Perandor i Britanise (koloni romake ne ishullin e Anglise)
311-313 : Urdherat e Serdikes dhe Milanit, njihet Krishterimi si fe
312 : Konstandini I mund Maksentin afer lumit Tiver (Rome)
324 : Konstandini I behet perandor i vetem i tokave lindore dhe perendimore romake, mbasi fitoi Likinin. Themelohet Konstandinopoja - Nova Roma-. Keshtu Konstandini behet i Madh dhe sapo ka lindur perandoria e re bizantine
325 : Sinodi i Pare i Nikes : denohet Arianizmi dhe vendoset Krishterimi ortodoks
337 : Vdes Konstandini i Madh, pagezohet ne shtratin e vdekjes
363 : Julian "Kundravajtesi" vritet ne frontin pers
373 : Unnet hyjne ne Europen Lindore
378 : Beteja e Adrianopojes, Visigot'thet fitojne dhe vrasin perandorin lindor, Valiun.
381 : Sinodi i Dyte, ne Konstandinopoje
390 : Teodosi i Pare ( i Madhi) urdheron therrjen e 7000 Got'theve ne arenen e Selanikut
392 : Teodosi urdheron ndreprerjen e Lojrave Olimpike, ndalohet adhurimi pagan
395 : Teodosi i Madh ndan Perandorine midis dy bijve te tij, Onorin (Perendim) dhe Arkadin (Lindje)
396 : Mbreti i Visigot'theve, Alariku, pasi ka pushtuar Illirine do plackisi Greqine
406-7 : Popujt gjerman do hyjne ne tokat e Perandorise Perendimore
410 : Alariku plackit Romen
413 : Ndertohet "muri teodosian", qe rethon Konstandinopojen
429 : Vandalet ndertojne mbreterine e tyre ne Afriken e Veriut
431 : Sinodi i Trete, ne Efes, denohet Nestorianizmi (Nestoret sidhe Arianet besonin vetem te natyra njerezore e Krishtit)
438 : Shpallet Kodi Teodosian (Codex Theodosianus), nga Teodosiani i Dyte
439 : Vandalet pushtojne Kartagjenen, e cila behet qendra e mbreterise
441-48 : Unnet sulmojne zonat veriore te Bizantit
449 : Biazntinen dergojne ambasadore ne oborrin mbreteror te Attiles
4451 : Forcat e bashkuara romake dhe gjermane ia arrijne te zbrapsin Attilen ne luften e Salonit. Sinodi i Katert ne Kalqidone, denohet Monofisitizmi (Monofisitet besonin te "njera natyre" e Krishtit, te ajo hyjnore)
455 : Vandalet me mbretin Genzerik (Genseric/Gaiseric) pushtojne Romen, e plackisin dhe pastaj e braktisin
468 : Operacioni masiv i flotes bizantine kundra Vandaleve deshton teresisht
476 : Renja e Perandorise Perendimore ne duart e erullit Odoakr dhe te fiseve te tjera gjermane
484-519 : Ndarja e pare e dy Kishave, katolike dhe ortodokse
493 : Mbreti i Ostrogot'theve, Teodoriku hyn ne Ravene. Bizantinet e njohin si udheheqes te Italise.
496 : Mbreti Klov I i Frangeve behet Katolik. Kjo ndodhi do ket rrjedhoja madheshtore per historine e Europes. Ne nje kohe kur Krishterimi "i drejte" u kercenonte nga Arianizmi (i cili kishte njohur zhvillim masiv ne radhet e Got'theve) mbreti i fuqise me te forte barbare behet Katolik. Qysh atehere Franget do jen mbrojtesit me te denje te Katolikizmit ne Europe.
507 : Visigot'thet ndertojne mbreterine e tyre ne Spanje
518-527 : Kontakte te Justinit me Ethiopine dhe Nubine. Ortodoksia ze renje ne Afriken e Poshtme
527 : Justniani i Madh mer pushtetin e Konstandinopojes. Fillojne armiqesite me Perset
529 : Justiniani mbyll Akademine Filozofike te Athines sepse e quante pagane. Akademia kishte reth 9 shekuj jetese, dhe eshte e njohur si Akademia e Platonit sepse ishte ndertuar nga Platoni ne shekullin e 4 p.e.s.
529-39 : Shpallet Kodi Justinian (Codex Justinianus)
531 : Horsoi i Pare, i Madhi, behet Shah i Persise Sasanide (deri ne 579)
532 : Kryengritja e Nikes (shiko me siper). Nenshkruhet paqe me Perset
532-37 : Ndertohet Shen Sofia ne Konstandinopoje
533-4 : Pushtohet mbreteria vandale nga Bizantinet
535-54 : Pushtohet mbreteria ostrogot'the e Italise nga Bizanti
542-43 : Damllaja vret 1/3 e popullsise se Konstandinopojes
548 : Vdes perandoresha Teodora, Justiniani kishte humbur njeriun me te dashur te tij sidhe aleatin me te mire ne veprimtarine e tij
552-55 : Bizantinet pushtojne Spanjen e Poshtme
553 : Sinodi i peste i Konstandinopojes, denohen Monofisitet dhe Nestorianet perseri
558-9 : Konstandinopoja i shpeton per fije pushtimit nga Kotriguret (pasardhesit e Unneve)
568 : Fillojne dyndjet e Lombardeve (fis i eger gjerman) ne Itali
578 : Lombardet rethojne Ravenen
579-600 : Dyndje te Abareve dhe te Sllaveve ne zonat ballkanike te Perandorise
586 : Abaret me Sllavet (Sklavinet) rethojne Selanikun
587-9 : Dyndjet sllave arijne deri ne Peloponez
___________________ ___________________ __

602 : Mbreteria e frikes e “tiranit” Foka, fundi i epokes se hershme bizantine
605 : Sulme te reja perse ne Anatoli (Anadoll, Turqi) dhe dyndje te reja sllave ne Ballkan
610 : Mbreti bizantin Foka rrezohet nga Herakliu
614 : Sasanidet Perse pushtojne Jeruzalemin dhe vjedhin monumentin e «Kryqit te Ndershem». Abaret plackisin Dalmatine. Ngulitjet e para te Serbeve dhe Kroateve ne Ballkan.
615 : Ushtria perse arin perballe anes aziatike te Konstandinopojes.
617-19 : Abaret me Sllavet rethojne perseri Selanikun
619 : Perset hyjne ne Egjypt
622-28 : Luftrat persike te Herakliut, dobesohen se tepermi Sasanidet
622 : Profeti i Islamit, Muhamedi, shtegeton nga Meka ne Medine. Kjo do mbetet si dita me te cilen do filloj historia e re, historia islame. Nga kjo dite fillon edhe Hixhrah, kalendari arab. Ne Medine ndertohet Uma, shteti/komuniteti musliman.
624 : VisigotÂ’thet rembejne pronat e Bizantineve ne Spanje.
626 : Abaret me Sllavet shtetrethojne Konstandinopojen
627-8 : Herakliu mund Sasanidet ne Ninev (Lindje e Mesme). Fitorja e Harkliut ishte parashikuar ne Kuran, ne kapitullin Rum (Rum= Bizanti), aty parashikohet edhe triumfi i ardhshem i Muslimaneve.
628-36 : Betejat e pasuksesÂ’shme te Harakliut kundra Muslimaneve ne Lindjen e Mesme (betejat nuk kishin fitues te vertet)
630 : Herakliu kthen Kryqin e Ndershem ne Jeruzalem
632 : Vdes profeti i Islamit, Muhamedi. Fillimi i Halifatit klasik (632-661).
633-51 : Fitoret e para te Arabeve ne Lindjen e Mesme
636 : Humbin Bizantinet ne Jermuk, Siria behet prone e Halifatit
637-51 : Arabet mbarojne pushtimin e gjithe perandorise perse
638 : Patriarku i Jeruzalemit Sofroni i dorezon qytetin e shenjte Halifit (sipas disa te dhenave Sofroni donte tÂ’i shmangej pushtetit bizantin)
639-41 : Arabet pushtojne Egjyptin
647-49 : Sulme arabe ne Qipro dhe ne Azine e Vogel (Turqi)
653-4 : Arabet plackisin ishullin e Rodit (Rhodes, ku do marin mbeturinat e Gjigandit te Rodit – monument madheshtor qe i dedikohej zotit Diell/Apollon dhe qe ishte rrezuar nga nje termet) dhe ishujt e tjere te Egjeut
655 : Flota bizantine humb nga flota arabe ne Finike, Arabet tani jane bere edhe zoterinje te detrave
661 : Muaui ibn Abu Sufiani nderton Halifatin Umajad me qender Damaskun
663 : Perandori Konstas II i hap lufte Lombardeve te Italise
668 : Konsta vritet ne vasken e tij ne Sirakuze te Sicelise
670-72 : Muslimanet pushtojne Izmirin dhe Kiziken
673-78 : Shtetrethimi i pare arab i Konstandinopojes. Flota arabe shkatrohet nga “ygro pir” (lende e djegshme)
675-77 : Abaret me Sllavet rethojne perseri pa sukses Selanikun
679-80 : Ndertohet Perandoria e pare Bullgare nga hani Asparuh
680-1 : Sinodi i Gjashte ne Konstandinopoje
686-89 : Justiniani II (Hundepreri) fiton kundra Sllaveve te Thesalise dhe Maqedonise
688 : Qiproja behet gjysem arabe dhe gjysem bizantine
695 : Rezohet me dhune Justiniani II
697 : Muslimanet (Umajadet) pushtojne Kartagjenen (Tunizi)
705 : Bullgaret ndihmojne Justinianin II te mari perseri postin perandorak
711 : Berberet (fis arabo/simit i Afrikes se Veriut) Muslimane kalojne Gjiblatarin dhe pushtojne Spanjen. Emri Giblatar u vu per nder te ushtarakut arab Xhebel (keshtu pas pushtimit u quajt Xhebel Tarik – Mali i Xhebelit) me perpara ngushtica u njinte me emrin « Dyert e Herkulit »
713-17 : Ndertohet Dinastia e Isavreve ne Bizant (me Leon III Isavrin)
717-8 : Shtetrethimi i dyte i Konstandinopojes nga Arabet. Flota arabe digjet perseri nga “ygro pir” (nje far zifti pervelues)
723 : Isavret te frymezuar nga mesimet islame shpallin lufte kundra ikonave (fillon faza e pare e ikonomakise)
732 : Franget me mbretin e tyre Karl Martel shpetojne Europen nga kthetrat muslimane. Zhvillohet Lufta e Puatjes, Muslimanet zbrapsen njehere e pergjthmone nga Europa Perendimore, mbyllen ne Gadishullin Iberik.
740 : Bizantinet fitojne Muslimanet ne Azine e Vogel (Afion Karahisar). Vritet ushtaraku Shaid Battal Gazi, qe atehere shfaqen Gazite (luftetaret e fese)
750 : Rrezohet Halifati Umajad ndertohet Halifati i Abasseve me qender Bagdatin. Familja mbreterore umajade shtegeton ne Andaluzi (Spanje)
751 : Lombardet pushtojne Ravenen
755 : ndertohet shteti papat (i Papes)
756-75 : Luftrat e para midis Bizantit dhe Bullgareve. Konstandini V mer titullin Bullgarokton (Bullgar-vrasesi, ai qe vrau Bullgaret)
774 : Karlomagni (Carlomagnus) pushton mbreterine lombarde te Italise
781-83 : Irini Athinea nenshkruan paqe me Muslimanet (kushtet, ofenduese per Bizantin)
786 (-806) : Mbreteron halifi Harun al – Rashid, ne kohen e te cilit njojti zhvillim Bagdati dhe tek i cili referohet vepra «Nje mije dhe nje net»
787 : Sinodi i Nikes, rikthen perkohesisht adhurimin e ikonave
796 : Karlomagni shkatron shtetin e Abareve ne Europen Qendrore
797 : Irini Athinea qerron djalin e saj perandor Konstandinin e VI, me perpara ishte martuar me te birin e saj kurse ne vazhdim i nxorri syte duke u bere keshtu perandoreshe e vetme e Bizantit
800 : Gjate Krishtelindjeve mbreti frang, Karlomagni, kurrorezohet nga Papa si Perandor i Romes (ndertohet Perandoria e Shenjte Romake)
___________________ ___________________ __

805 : Arabet me ndihmen e Sllaveve sulmojne Patren
806-7 : Halifi Harrun Al-Rashid ben sulme ne Azine e Vogel
811 : Humbje e madhe e perandorit Nikifor I nga Bullgaret. Me kafken e tij do pije vere hani Krum
813 : Bullgaret rethojne Konstandinopojen
820 : Vritet Leonti V gjate Krishtlindjeve brenda ne Shen Sofine. Ne fuqi vjen Mihali II.
824 : Pushtohet Kreta nga Muslimanet, ndertohet emirati i Kretes
827-8 : Muslimanet zbarkojne ne Siceli, pushtojne Palermon dhe ne vazhdim ghjithe ishullin (mendohet qe reth shek. te 10 ne Siceli jetonin reth 1 milion Muslimane, shiko Bernard Lewis « the ArabÂ’s in History »)
837-8 : Bizantinet plackisin vendin e lindjes se Halifit te Bagdatit pergjigjen Arabet duke plackitur Amorin, vendin e lindjes se perandorit bizantin
840-50 : Ruset ndertojne principaten e tyre ne Kiev dhe Novgorod. Ruset u referonin me emrin «Ros » dhe e kishin prejardhjen nga Skandinavia (fis i afert me Vikinget) por pasi pranuan Ortodoksine u sllavezuan (sic ndodh edhe me Bullgaret turane)
843 : Niperit e Karlomagnos ndajne ne tre pjese Perandorine e Shenjte Romake
855 : Konstandinopoja vjen ne ujdi me Bagdatin qe te bejne ndrim roberish
860 : Ruset sulmojne Konstandinopojen. Operacion detar i Bizantineve per clirimin e Sicelise nga Muslimanet, nuk kishte sukses
860-67 : Bizanti dergon Kirilin me Methodin ne Krime dhe Morave per te afruar Sllavet dhe Hazaret drejt Krishterimit ortodoks. Krjohet alfabeti sllav nga Kirili dhe Methodi
863 : Bizantinet me ushtarak Petronin fitojne Arabet ne lumin Lalakaonta (afer Detit te Zi)
864 : Bullgaret pranojne Krishterimin, qe kendej e tutje mbreti Bullgar do quhet « car » e jo « han » (titull altaik/turanik)
866 : Vardha, mbreti Bizantit, vritet nga Vasili I « Maqedonasi »
867 (-86) : Kishat, Katolike dhe Ortodokse, ndahen perseri nga njera tjetra
867 : Vasili I godet perseri, kesaj radhe Mihalin e III. Ndertohet dinastia maqedonase (mbi gjakun e Amoriteve)
867-70 : Vasili vjen ne ujdi me Papen. Rrezohet patriarku Foti dhe internohet nga Sinodi Konstandinopojes
871 : Ludviku i II mer Barin (Itali e Jugut) nga pushtimi i Arabeve
871 : Heretiket Pavlikiane, qe kishin bere aleance me Arabet, shkaterrohen nga Vasili
876 : Bari kalon ne duart e Bizantineve
877 : Foti rikthehet ne postin e Patriarkut te Kon/pojes
878 : Arabet pushtojne Sirakuzen e Sicelise
886 : Foti ne internim per here te dyte
894 : Bizantinet i hapin lufte carit te Bullgareve, Simeon. Hungret (nga aty del termi Hungarez, megjithese Hungarezet vet e quajne veten "Majar" qe vjen nga nje fis tjter turanik i Europes Qendrore) bejne sulme ne Ballkan, do hasin ne kundrapergjigjen e Paxinakeve (dhe Hungret dhe Paxikanet ishin fise turanike te aferta me Unnet)
895 : Bullgaret do fitojne kundra Bizantineve ne Adrianopoje
___________________ ___________________ __

902 : Arabet do mbarojne pushtimin e Sicelise, me zaptimin e fortifikates se fundit bizantine, Taormina
904 : Muslimanet Arabe zbarkojne ne Ballkan, rethojne Selanikun
907 : Ruset perseri jashte mureve te Konstandinopojes
912 : Patriarku i Kon/pojes i njeh stemen e Perandorit te Bullgareve Simeonit dhe e njeh edhe si zevendes-mbret te Konstandinit I Porfirogjenit (keshtu Bullgaret kan nen zoterimin e tyre nje parandori ballkanike dhe gjithashtu perzihen ne ceshtjet e Bizantit)
920 : Simeoni shpall veten si “perandor i Bullgareve dhe i Bizantineve”
944 : Bizantinet me Joan Kurkuan clirojne Urfen nga mbikqyrja arabe dhe marin mbrapsht “mbulesen e shenjte” te Krishtit
960 : Nikifor II Foka cliron Kreten nga pushtimi arab dhe shkatron emiratin qe ishte ndertuar atje
962 : Mbreti gjerman Othoni i Pare kurrorezohet perandor “ Perandorise se Shenjte Romake (te Kombit Gjerman)”. Nikifor Foka pushton Halepin e Sirise
963 : Nikifori martohet me te vene Theofano dhe keshtu nga ushtarak kthehet ne perandor te Bizantit
963-1025 : Periudha qe quhet “epopeja e arte bizantine”. Mbreterite e Nikifor II Foka, Joani Cimiski dhe Vasilit te II (Bullgarevrasesit), do e risin jasthe mase siperfaqen tokesore bizantine
964 : Bizantinet pa sukses mundohen te pushtojne Siceline nga Arabet
965 : Nikifori II Foka do i shkepusi edhe toka te tjera Arabeve midis te cilave edhe Qipron. Nikifori fitoi pseudonimin “vdekja e bardhe e Arabeve”
967 : Ruset hyjne ne tokat e mbreterise bullgare
969 : Nikifori II pushton Antakine nga Muslimanet. Pak me vone vritet pabesisht nga gruaja e tij dhe tradhetaret e Oborrit. Kryetradhateri ishte Joani I Cimiski i cili do i mari edhe fronin. Egjypti kalon ne duart e Fatimijeve (Shijat/ShiÂ’itet)
970 : Ruset me udheheqes Svatosllavin rrethojne Adrianopojen (turq. Edirne)
971 : Joani Cimiski rethon qendren bullgare ne te njejten kohe sulmon edhe Ruset. Sviatoslavi ia mbath dhe me vone do vritet nga Paxinaket.
972 : Theofano-ja martohet me perandorin gjerman Othonin e II
972 : Bizantinet hyjne ne zemer te Lindjes se Mesme duke pushtuar Balbekun, Damaskun dhe Kesarine e Palestines.
976 : Vdes Joani Cimiski
988 : Ruset pranojne Kristianizmin/Ortodoksine
1001-18 : Mbas disa fitoreve radhazi Bizantinet organizojne kundrasulmin perfundimtar ndaj Bullgareve
1009 : Halifi shiit (prej Fatimijeve te Egjyptit) al-Hakim urdheron shkatrimin e tempullit te Varrit te Shenjte ne Jeruzalem
1018 : Pas pushtimit te Ahrides Vasili i II bashkon Bullgarine me pronat bizantine. Shkrihet Patriarkana e Bullgarise
1025 : Operacion i pasuksesÂ’shem per pushtimin e Sicelise. Vdekja e Vasilit te II do sjelli dobesimin e shpejte te Bizantit
1029 : Deshtim i madh i Bizantineve ne betejat e tyre kundra Sirise muslimane
1036-38 : Traktat midis Bizantit dhe Muslimaneve per mbrojtjen e tokave te shenjta (Jeruzalem etj.)
1043 : Sulm i ri i Ruseve ndaj Bizantit, Bizantinet detyrohen ti paguajne Ruseve gjoba
1047 : Paxinaket kalojne Danubin dhe plackisin e rrenojne zonat ballkanike. Konstandinopoja i dha flori Paxinakeve qe te terhiqen
1048-9 : Perleshja e pare e madhe midis Bizantit dhe Selxhukeve turq ne zonen e Armenise
1049-53 : Paxinaket plackisin perseri tokat perandorake
1055 : Selxhuku Togrul Bej do njihet si “sulltan” nga halifi i Bagdatit. Selxhuket kishin zene postet kryesore te ushtrise muslimane dhe detyruan Abbaset qe ti njohin titullin e sulltanit (fjale arabe qe do te thote “mbret”). Keshtu roli i halifit do ngelet vetem fetar kurse fuqia politike dhe ushtarake do jet ne doren e sulltanit (perderisa sulltan Mehmeti do i bashkoj perseri keto role nen emrin e tij, halif dhe sulltan), me kete menyre Selxhuket arriten te behen fuqija kryesore qe drejton fatet e Lindjes se Mesme
1059 : Deshton perpjekja e Hungreve per te hyre ne Ballkan
1063-65 : Selxhuket pushtojne Armenine
1064 : Hungret pushtojne Beogradin
1064 : Hyjne ne Ballkan fiset turanike te Uzeve, arrijne deri ne tokat greke
1066 : Normandet (pasÂ’ardhesit e Vikingeve) pushtojne Angline
1066 : Selxhuket hyjne ne Azine e Vogel (Anadoll)
1071 : Normandet pushtojne Barin, keshtu merr fund prezenca e Bizantineve ne Itali. Dyndjet e Normandeve ne Italine e Jugut dhe ne zona te tjera gjeografike kishin filluar te behen problematike shume kohe me perpara
1071 : Pushtohet Jeruzalemi bizantin nga Selxhuket. Kjo veper u perdor si sebep i Kryqezatave
1077 : Duka i Durresit (Durahut) Nikifor Bruenni organizon kryengritje te madhe me qellim kurrorezimin e tij si perandor te Bizantit, nuk pat sukses
1080 : Ndertohet sulltanati «Rum» ne Nikea te Azise se vogel (zvogelohet Bizanti)
1081-85 : Normnadet zbarkojne ne ishujt e Jonit dhe Greqine Perndimore (legjendat dhe mitet per egersine e Normandeve kan mbijetuar midis disa kengeve popullore te ketyre zonave)
1085 : Selxhuket pushtojne Antakine
1090 : Forcat e bashkuara te Paxinakeve dhe te Selxhukeve te Smirnit (Izmir) shtetrethojne Konstandinopojen
1096-99 : Betejat e para te Kryqezatoreve dhe te aleateve te tyre Bizantine. Bizantinet zaptojne Nikean kurse Kryqezatoret pushtojne Antakine (1098) dhe Jeruzalemin (1099). Europianet i kishin premtuar Bizantineve se do i kthenin te gjitha tokat te cilat perpara pushtimit arab i perkisnin Bizantit por kur i moren ato i mbajten per veten e tyre. Keshtu midis aleateve bizantine-kryqezatore filluan mosmareveshjet dhe konfliktet
___________________ ___________________ __

112 : Aleksi I Komnini merr mbrapsht disa zona te pushtuara nga Sulltani i Rumit
122 : Paxinaket humbin perfundimisht nga forcat e bashkuara bizantine dhe varange (fis gjerman qe merte pjese me Kryqezatat) ne zonen Stara Zagora te Bullgarise
1130 : Normandet ndertojne mbreteri ne Siceli, zhvillim i kultures dhe arkitektures arabo-normande
144 : Zaptimi i Edeses nga emiri i Mosulit (Irak) do behet shkak qe te filloje Kryqezata e Dyte
1146-49 : Kryqezata e Dyte
1161 : Bizanti ben mareveshje paqeje me sulltanatin e Rumit
1165-73 : Perleshje midis Bizantit dhe Hungreve
1171 : Saladini (me prej'ardhje kurde) behet sulltan i Egjyptit duke shkatruar dinastine shiite te Fatimijeve dhe duke vendosur dinastine sunite te Ajuvideve
1172 : Manuil I Komnini fiton Serbet e Stefan I Nemanjas
1185 : Kryengritje e Bullgareve, Vlleheve dhe Komaneve (Komanet flisnin gjuhe altaike/turanike por kishin karakteristika europiane dhe kishin qendruar shume here si aleate te Bizantit). Ndertohet Perandoria e dyte Bullgare
1187 : Saladini fiton Kryqezatoret dhe behet zoteri i Jeruzalemit dhe Lindjes se Mesme
1189 : Bizanti rinovon marreveshjet me Saladinin, ndertohet xhami brenda ne Konstandinopoje. Kryqezata e Trete, pushtohet Qipro nga Kryqezatoret (keshtu morri fund mbikeqyrrja bizantine ne ishull)
1189-204 : Kryengritje te shumta ne Ballkan, Azi te Vogel dhe Greqi. Tendence e popullsive (midis te cilave dhe popullsia shqiptare) te ndahen nga mbikeqyrrja e Kon/pojes
___________________ ___________________ __

1201-4 : Kryqezata e Katert. Europianet plackisin Konstandinopojen ne vitin 1204 dhe sjellin shkaterrime ne qytet (familjet dinastike bizantine shtegetojne ne Trapezunte, Nikea, Peloponez dhe Epir). Ndertohet "Perandoria Latine" (Romania) me qender Kon/pojen. Kjo Perandori do jetoje deri ne 1261
1204/5 : Ndertohet shteti i pavarur (Despotati) i Epirit
1206 : Cejngis Hani bashkon fiset mongole
1219 : Kryepeshkopia serbe behet e pavarur
1219-23 : Cejngis Hani sulmon zonat e Kaukazit dhe Boten Muslimane (Lindje e Mesme dhe e Afert)
1224 : Teodori i Epirit cliron Selanikun nga Franget dhe nderton atje Perandorine Bizantine te Selanikut
1230 : Teodori do humbi betejen kundra Bullgareve, ne Klokotnice
1230-40 : Osmanet arrijne ne Anadollin e Azise se Vogel dhe i rembejne tokat Selxhukeve te Rumit
1238-41 : Dyndje mongole ne Gjeorgji, Boimi, Poloni, Hungari dhe Bullgari
1241 : Mongolet zgjerojne siperfaqen e Perandorise se tyre deri ne Azine e Vogel, Selxhuket i nenshtrohen fuqise mongole
1246 : Joani II Duka i Nikese mer Selanikun nga Epiriotet
1258 : Mongolet pushtojne Bagdatin dhe keshtu merr fund Halifati i Abaseve (posti i Halifit nuk do rreferohet me perderisa Sulltan Mehmeti te shpalle veten Halif. Sulltanet do e qujane veten halif deri sa te shkrihet Perandoria Osmane nga Qemal Ataturku, 1923, qe atehere nuk ekziston dikush qe te quaj veten halif, dmth. udhehqes fetar, politik, ushtarak e gjykates i botes muslimane).
1261 : Mihali II Paleologu do cliroje Konstandinopojen nga Kryqezatoret euqopiane. Rikthehet Perandoria Bizantine (megjithese disa historiane thone qe Perandoria nuk kishte marre fund por kishte ndryshuar qendra e saj, nga Kon/poja ne Nikea).
1288 : Ndertohet emirati osman, nga Osmani i Pare
1302 : Humbja e pare e Bizantineve nga forcat osmane, ne Vafea (afer Detit te Zi)
1309 : Ndarja Papike, ekzistojne dy persona qe e qujane veten Pape (kjo ndarje zgjat deri ne vitin 1377)
1321 : Lufte e brendeshme per pushtet midis Paleologeve (dinastise paleologe), Androniku i Dyte me Andronikun e Trete
1326 : Osmanet pushtojne Prushen, qe do kthehet ne kryqytet. Orhani behet trashgimtar i Osmanit
1328-31 : Osmanet pushtojne Nikean
1330 : Serbet fitojne kundra Bullgareve
1337 : Osmanet pushtojne Nikomiden
1340 : Bizantinet fitojne kontrollin e Epirit
1341-47 : Vazhdojne lufterat per pushtet ne Kon/poje
1346 : Cari Stefan IV Dushan vetshpallet " Perandor i Grekeve, Serbeve dhe Arberve"
1347 : Kolerra godet Konstandinopojen, nga aty do hapet ne te gjithe Europen dhe do ngelet ne Histori e njohur me termin " Vdekja e Zeze", ngase shkaktoi vdekjen 1/3 te popullsise se Europes Perendimore
1348 : Serbet pushtojne Epirin (zona e peshkopise se Epirit qe shtrihej nga Durresi e deri ne Tesali, me perpara kjo zone ishte province bizantine) dhe Tesaline.
1354 : Osmanet pushtojne Gadishullin e Kalipolit (nje cope e vogel toke qe shtrihet ngjitur me anen europiane te Vosporit) dhe keshtu ata kan kaluar nga Azia ne toke europiane. Fillojne operacionet osmane ne Ballkan. Joani VI Katakuzino jep dorheqjen nga posti i mbretit te Bizantit per tu bere murg (duket qarte se mbreterit bizantin i kishin harruar ambiciet e para'ardhesve te tyre, ne periudhen para se te bjere Bizanti mbreterit tregonin teper dobesira- me fene, artin etj.- ose u hanin me ata qe donin ti rrembenin pushtetin)
1366 : Bizantinet kerkojne ndihme nga Hungarezet per te perballuar Osmanet
1368 : Osmanet pushtojne Adrianopojen (Edirne) e cila do kthehet ne kryeqytet. Keshtu oborri i Sulltanit c'vendoset nga Azia ne Europe (qe atehere dukej mania e Turqve me Europen)
1371 : Serbet do thyen nga Osmanet ne Cernomian
1373 : Joani i V Paleologu kthehet ne vasal te Sulltanit
1385 : Osmanet pushtojne Serdiken (Sofien e Bullgarise)
1387-94 : Pushtimi i Selanikut nga Osmanet
1389 : Lufta e Pare e Kosoves, forcat e bashkuara ballkanike nen udheheqjen e princit serb Lazar do humbin nga forcat osmane. Midis te vrareve ishte edhe vet sulltan Murati I, do zevendesohet nga Bajaziti I
1393 : Osmanet realizojne pushtimin e Bullgarise
1394-402 : Osmanet shtetrethojne per 8 vjet radhazi Konstandinopojen, nuk arijne ta pushtojne
1396 : Kryqezata e Hungarezeve dhe aleateve te tyre kundra Osmaneve nuk pati sukses
1402 : Tamerlani, perandori mongol, rikthen kujtimin e Cejngis Hanit. Bota duket e vogel para shpatave mongole. Qe nga qendra e Azise Mongolet shfaqen perseri ne Azine e Vogel dhe Europe. Rreziku i madh i Europes, Osmanet, duken si nje hic perpara fuqise mongole. Vet sulltani Bajazit I do behet skllav i Mongoleve, dhe do e kaloj jeten qe i mbetet ne nje kafaz i cili bente xhiro ne tokat mongole (deri ne diten qe do vdesi). Rrenimin e Osmaneve do e shoqerojne lufterat e brendeshme per pushtet, zgjatet dhe disa vjet jeta e Bizantit
1413 : Mbas 11 vjetesh lufterash civile ne fuqi vjen sulltan Mehmeti i Pare, i cili organizon perandorine nga fillimi
1421-22 : Murati II zevendeson Mehmetin I, rethime te pasukses'shme te Kon/pojes
1430 : Osmanet pushtojne Selanikun perseri, pasi e kishin humbur nje here, dhe Janinen (per te marre Janinen pashai mbas shume kohesh qytetrethimi i premtoi banoreve shume lehtesira)
1439 : Osmanet pushtojne Smenteroven dhe Beogradin
1443-68 : Skenderbeu ngrin flamurin e pavarsise ne Kruje. Sulme te ashperta te sulltan Muratit II dhe Mehmetit II do deshtojne njera pas tjetres per 25 vjet radhasi. Perleshje heroike te popullit shqiptar nen udherrefimin e Gjergj Kastriotit Skenderbeut
1444 : Deshtim absolut i Kryqezates se Polonezeve dhe Hungarezeve (Vladisllavi me Ladislaon) kundra Osmaneve. Fitore e Muratit II
1448 : Lufta e Dyte e Kosoves, humbje e Unniadit
1451 : Vdes Murati i II dhe zevendesohet nga Mehmeti i II
1453 : Mehmeti i II merr Konstandinopojen (Stamboll). Pak kohe me vone Osmanet do ken pushtuar cdo zone ne te cilen udhehiqnin familjet me gjak perandorak bizantin, keshtu Bizanti mori fund njehere e pergjithmone mbas 13 shekujsh histori te mbushur me luftra per mbrojtjen dhe zgjerimin e perandorise. Osmanet do kthehen ne fuqi europiane dhe mesdhetare per te pesuar me vone edhe ata pasojat qe historia ruan per cdo perandori.

THE ENIGMA OF TROY..! Troja Gjindet nė Shqipni

THE ENIGMA OF TROY
(Three hypotheses)



PROJECT APOLLO
How I discovered Troy

Čedomir Rkman


Čedomir Rkman was born on August 10th 1955 in Kljajićevo where he still lives and writes...
Following a fifteen-year long interest in homerology, on December 31 st 1991 he promoted the hypothesis that: " Troy is located in Albania !" During 1991 and 1992, he published a number of highly regarded homerological articles. He is also the author of a number of plays:
S - Schliemann: Troy is in Asia Minor
P - Price: Troy is in the delta of the Neretva
R - Rkman: Troy is in Albania
-----

The Apollo Project
(summary)

"The Pillar of Shame", "A handful of medals", "The Reading"... However, rationalization of myths remains his true passion..."The Apollo Project" is the first in a series of four necessary steps in order to reach a complete rationalization of the Balkans and other regions making the headlines. Gods willing, this imagined tetralogy will be supplemented by essays: "The Palladion Road ", "Cadmean Thebes" and "Trintian Culture”. Somewhere between these colossi, he also writes stories - hyperboles, thus weaving a kind of his own Balkans story-manufacture. And so... awaiting the assembly of the gods and the news from the Olympus , his heart is filled with joy for he has seen the pearls of the antique period covered with sand of forgetfulness...

S - Schliemann: Troy is in Asia Minor
P - Price: Troy is in the delta of the Neretva
R - Rkman: Troy is in Albania


The Apollo Project
(summary)


The essay “The Apollo Project – How I Discovered Troy”, which is essentially a dividing point between two homerologies, has established a new hypothesis concerning Troy which, is in fact, located in the Balkans! This is a highly ambitious homerological work, one of a kind and original, so different from other related homerological works which were cultivated on the soil of traditional homerology, where a strange plant known as ambition has shown its true nature and gone wild or died in the hands of an incapable gardener. This is something that could never have happened to this particular text as it grew on the soil of belief in authenticity of Homer's verses, sticking to the myth and the best philological explanations, never taking on the delusions of traditional homerology and being led by the steady homerological hand all along.

The introductory part of the essay named “And there was Troy“ introduces the enigma of Troy, starting from “And there was chaos…”, proceeding with the golden era, the fire of titanomahia and the domination of Zeus over the family of the Olympic gods, going all the way to the days when the gods decided to found Troy. It is here, at the very beginning, that we come across the first major innovation in the presentation of the myth. Apart from the already traditional root of the Trojan tree of life represented by the arrival of the Skamanders and Teukres from Crete to the area of the future Troy , we encounter another root… Zeus transformed in a white odorous bull sets on a journey towards the land of the Phoenicians and kidnaps Europa… Pain-stricken king Agenor sent his sons: Cilix, Phoenix and Cadmus to find their missing sister. Cadmus searched a half of the antique world never to find Europa… He founded the Cadmean Thebes and married Harmony. However, in old age, the golden thread of fortune led the unhappy couple to the land of the Encheleians (eels)… where they became rulers of the “land of snakes”, the future Iliria and where their son Ilirius was born.

This Ilirius had several sons, including Dardanus, the founder of the Trojan royal line. The suggestion is perfectly clear: Dardanus is Ilirius' son and there are no other Dardanuses apart from the ones from the Balkans, who just before the War of Troy used to live in what is now Albania (Kunor and Dukagjini area)! There Dardanus married Batea, Teucrus' daughter and the Trojan tree began growing rapidly. Dardanus was replaced at the throne by his son Erichtonius who was the wealthiest man according to popular sources. Erichtonius and Astioche had Troy , the future ruler, while Troy and Kaliroia had Ilus, whose destiny was to build the city of Ilion . Ilus was replaced at the throne by his son Laomedon, during whose rule the city was growing rapidly, but also suffered its first destruction by mighty Heracles. Only the youngest Leomedon's son Podarces, who was later named Priam, survived the fall of Ilion . The wise king Priam rebuilt Ilion and expanded the Trojan land so that in the early XII century BC it was bounded by Frigia in the north (the area of Malesia and Prokletije in what is now Albania ) by Lezba and Makares' center in the south (Greek islands of Kefalenia and Levkas today). To the east, it was bounded by the river Esep (the Crni Drim river today) and the mountains forming the frontier with Epirus (Pind nowadays). The Hellespont (the Adriatic sea ) formed the western natural frontier. However, during the ten-year war, the Greeks ravaged almost entire Greater Troy and in the tenth year they reached Ilion (located above the present-day town of Barbullushi in Albania ). And it was in that fatal spring of the year 1186 BC that after only a couple of months under siege the mighty fortress of Ilion was conquered. The Greeks destroyed the buildings and the walls of the Trojan city and left. The gods Poseidon along with Apollo directed all mighty waters flowing from the Ida… There was a flood and it flattened everything by the Hellespont making the antique Ilion disappear. The greater area of Ilion , between the rivers of Scamandar and Simoent (the rivers Bojana and Drim today), the so-called Smaller Troy is the subject of the first part of the essay “The Apollo Project”, titled “The Catalog of locations of the Smaller Troy”. The significance of the defense of the area between the rivers Bojana and Drim is enormous because every hypothesis that fails if no lies are involved in the troubled Smaller Troy has to make its authors think carefully and try and answer the question: go forward or give up? The Catalog of locations of the Smaller Troy is divided into five groups of entries, the first group being the rivers and springs of this area. Of course, the two key locations in this group are the rivers Scamandar, shown at the position 1 on the map, and Simoent 2. The second group are: a river which Homer simply called “The river” and two springs, of a merely local importance. The significance of the two major Trojan rivers for the support of the hypothesis of Troy is enormous, since the requirements placed upon them by the writer of the Iliad in order to confirm their antique identity are also enormous. Homer is unmerciful, the rivers Scamandar and Simoent in Smaller Troy have to merge (V, The Iliad) and then split (VI, the Iliad), flowing parallelly towards the Hellespont . These three requirements cannot be fulfilled if Troy was in Asia Minor, showing the weaknesses of the hypothesis of Troy being in Asia Minor . However, “The Apollo Project” would not be a revolutionary homerological pearl if it did not easily meet those difficult mythological requirements. Let us consider the given map:





The rivers Scamandar (1) and Simoent (2), the rivers Bojana and Drim today do merge, and then split and proceed parallelly towards their mouths in the Hellespont, thus bounding a piece of the antique Trojan land. Moving on, the project also fulfills all special requirements posed by the myth, particularly the one that the Scamandar – Xanthus has to be to the left of the battle-field (the Trojan field) as well as the requirement that most of the locations are situated exactly at the left side. The complexity of this homerological question can best be illustrated by the example of the Sceic (left) gate of the city of Ilion , which is considered to be nonsense by a number of renowned authors! All difficulties are the result of the failure to determine exactly which side is left and which is right. However, once a precise method of research has been applied, all difficulties disappear. Let us look into the matter. That fatal spring of 1186 BC Homer, a member of the allied Greek army gazing from the Greek camp (7), right by the Hellespont, towards the Sun that was rising from the direction of the Black sea, a bit more to the north of Crimea, split the Trojan field in two halves, so that the Scamandar – Ksant was on the left side of the battle-field. The analysis of the method carried out from the position 16, the top of the city of Ilion has confirmed it accuracy, since the Sceic gate was indeed on the left side thus justifying its ancient name. The Scamandar – Xanthus is at the same time the left boundary of the Smaller Troy alongside with which there are Homeric milestones: “Arey's hill” (11), “The Trojan field” (12), “The River” (3), a place called “The Ship” (17), two springs (4) and “Wheet field” (14). The ancient Simoent (2), the river Drim today located in Albania represents the right boundary of the Smaller Troy and apart from the already mentioned relation with the Scamandar river, it should also fulfill other requirements posed in the verses of the Iliad, primarily, the miracle known as the “The Horses of Hera”. Hera set foot on the Smaller Troy “exactly where the Simoent and Scamandar join their currents” and left the horses so that “they would be fed ambrosia by god Simoent”, a requirement fulfilled entirely by the location 18. Then there is the requirement called Arey's race. Of course, the location of the hill (9) fulfills this requirement entirely, and the verses XXI of the Iliad, known as “The Dilemma of Agenor” encircle a number of locations in relation to the Simoent, aligning the following locations correctly: Ilion (16) – the Ilian field (13) – the Simoent (2) – the mountain of Ida, to the east of the Simoent, thus confirming the antique identity of the river Simoent. Already the first group of locations of the Smaller Troy shows a high preciseness of Homer's locations, and gives the answer to the question why Troy is the greatest enigma of the western civilization and why none of the previous locations of Troy never stood scientific scrutiny! The second group of locations of the Smaller Troy includes: the Hellespont , a sandy beach and a port. The Hellespont or Hele's sea (5) is located to the west of the Trojan state, including a part of the Adriatic sea, the Otranto channel and a part of the Ionian sea . It represents a new rationalization based on a valid interpretation of the myth of Hele, who with her brother Frixes flew from Beotia towards Kolhida and there by the Adriatic sea fell into the water and joined with Pont, giving her name to the sea. Valid rationalization has shown that Kolhida is not on the Black sea, but in modern Italy , and besides the already mentioned location by the Adriatic sea, it also gives the location of Tetidina – “The Silver Cave”, in the deepest part of the Adriatic and the location of Nerey's castle and the Nereides. The second location in this group is the port (6), all covered in weed and unfit for use, known only for the fact that rush was collected for the Achilles' tent over there. The third location in this group is the sandy beach (7) where the Greeks went ashore in the finale of the Trojan war arriving in no less than 1186 ships, arranging them according to the principle of “pillars“. This is now the Deti hill in Albania ! At this part of the Trojan soil some 60 to 90 thousand, maybe even a 100.000 of Greek soldiers landed and set up a gigantic tent camp around the ships. The dilemma whether the Greeks landed on the sea shore or sailed partly into the Scamandar reaching Ilion is resolved by the verse X of the Iliad (the return of Diomed and Odysseus into the Greek camp after a successful night campaign, the killing of Dolonus and the capture of Resus' horses) which confirms that after having returned to the camp they took a bath in the sea by the ships. Behind the camp is the Hellespont and in the front is Danian wall! There at the sandy beach we meet a multitude of pictures from the lives of the ancient man from the XII century BC, and at the protruding cape there are the graves of Achilles and Patrocles, “by the Hellespont, at a cape, perched on a high hill to be seen from afar by the sea-farers“! The third group of locations of the Smaller Troy includes: Heracles' dyke, Beautiful Hill, Batia and Areus' hill. Heracles' dyke (Cool, as legend has it, was made to protect Heracles from a sea beast, in other words, its sole purpose was to protect the back of the Smaller Troy from the forces of the sea, and it served in the Iliad (XX) as a chair for the gods who were in favor of the Greeks. The gods in favor of the Trojans were sitting on the opposite of the Beautiful Hill (9). It is a “Hill of beauty“, in a shape of a snake at whose part (Malja Barbulush) was the capital of Troy - Ilion (16). There, in front of the location number 16, is Batia (10), “a steep hill just before the city gate, at a field in the distance, easily taken over from all sides“. Il. II,811-812.

A look at the map shows that the description is indeed convincing! From that hill-top the Trojans watched the Greeks embark onto the sandy beach, which is another requirement this hill fulfills quite easily! And finally, the last location in this group is the already mentioned Arey's hill (11), elevation of 167.

Fields and plains represent the fourth group of locations in the Smaller Troy. They are ancient plateaus on which mortals, half-gods and gods marched. The first location in this group is the imposing Trojan field, known as Velji Poj today (12), located between the sandy beach, the Greek camp, the Danian wall of the Greek camp, the port at the southern side, the Heracles' dyke (Cool and the Beautiful Hill (9) at the right side. Approximate boundaries of the Trojan field at the left side are: the Scamandar, “Arey's hill“, “The River“, Il's grave and a road in poor condition, periodically flooded by the waters of Xanthus. The second location in this group is the Ilian field (13), an area bounded by the Beautiful Hill (9) in the south and Batia (10) in the north. Its boundary at the right side is the Simoent, and at the left side it is bounded by two springs “The Giant's Beech“ right by the local “River“ (3). It was on that field that the last act of the antique tragedy known as “The Trojan War” took place... There in front of the walls of Ilion Achilles and mighty Hector run their glorious triple circle of death and great Hector and many other heroes met their faith. Moving on across the Ilian field, Batia and the two springs towards the Scamandar we come across the unreaped “Wheat field“ (14), the last location in this group which confirms that the siege of Ilion lasted not 10 years (misconception of traditional homerology), but only a couple of months!

The fifth group of locations of the Smaller Troy includes: the Danian wall and the city of Ilion with holy Timbra. The Danian wall (15), the first location in this group, situated on the Trojan field, in front of the Greek ships was the greatest building feat of that spring of 1186 BC. The wall which grew almost over night on the foundations of a Greek mass grave, was built of stone and wood and had several watch-towers and two gates, one at the middle and the other to the left side of the battle-field. In front of the wall there was a dyke between which and the wall there was an open space to hold night watches. The number of troops at that site was 700! After the fall of Ilion and the arrival of the Greeks, the Danian wall was completely destroyed in a flood that took the beams and the stones to the sea of Hellespont . The second location in this group is the city of Ilion (16) located at the Beautiful Hill (Malja Barbullushit today). The city was the center of the ancient world which is proven by lines going into three different directions: towards Lovćen, Rila (Musala) and the cape of Santa Maria of Leuka intersecting at the location of Ilion and splitting the circle (360°) into three equal parts of 120° each. This was confirmed after the complete rationalization of the antique world. Let us consider the map of Ilion : the outer city walls form a regular hexagon, and were built by god Poseidon himself. While the inner walls were built by the Trojans following the lines directed in three already mentioned directions, splitting the city into three parts: The Lower City (A), Kalikolona (B) and Pergam (C), parts of the Upper City . The Lower City was located at the north-eastern slope of the Beautiful Hill and it was there that the Trojan folk lived, on a very small area, including many refugees and allies. The residential buildings of the the Lower City were completely encircled by a wall, while the inner walls divided it from the Upper City , and the outer ones from the Ilian field. The outer city walls were built like an integral defense system including watch-towers. The dominant tower was The Big Tower (4), which was at the central part of the defense wall and which represented the heart of the city's defense system serving also as a gallery, where that spring of 1186 BC the royal assembly was held. A part of the defense system were the city's gates. The central one was called the Sceic gate (2), to the left of the Big Tower . To the right there was the Dardanian door (3), named so because there started the road going all the way to the state of Dardania via the Ilian field, the Simoent and the Ida. The third city gate was at the north side – “The Northern Gate“ was the last element of the defense system of the Lower City . The Lower City was cut across by broad city streets after which Ilion was known as “the city of broad ways “. The main city street went downwards from the Upper City (Kalikolona) through the Lower City all the way to the Sceic gate and was the focal point of the city.





Kalikolona (B) is a part of the Upper City situated on a hill bearing the same name. It was the favorite spot for the Trojan nobility: King Priam, his sons, daughters and sons-in-law. It was surrounded by a double wall (towards the holy city of Pergam and the Lower City ). Communication between Kalikolona and the Lower City was established through the porch and the “First Door“ (5) in the wall dividing two city parts. “The First Door“ was named so because it actually was the first door the Trojan nobility had to go through on their way anywhere outside of Ilion . Kalikolona had magnificent buildings, first of all, the castle of king Priam (6) with fifty rooms on one side and twelve on the other (7) to host the king's daughters and sons-in-law. Right by the king's castle there were stables for horses and mules known as “Priam's stables“ (Cool. Not far away from the castle there were the castles of his two sons: Hector's (9) and Parid's castle (10). The last location in this group is the holy city of Pergam (C) erected at the highest plateau of the city of Ilion , with wealthy temples and sacrificial altars devoted to various gods. Access to the holy city of Pergam was granted only to the chosen ones – priests of the Olympic gods, while common people had this privilege only for the occasion of the offering of sacrifices. The most important of all sacrificial altars in Pergam was the one dedicated to the almighty Giant (11), god Zeus ( Ilion was his favorite city). Then there was the temple of the goddess Athina (12), as old as the city of Ilion itself. The temple was the burial place of Palladion! At the wall dividing Pergam and Kalikolona, there was the Pergam tower (13) with doors whose keys were in the possession of the priests and members of the royal family only. Finally, as the jewel of the holy city of Pergam , there was the temple of god Apollo, the supreme protector of Troy (14). Right by the temple, towards Heracles' dyke and a water hole, there was a garden dedicated to Apollo of Timbra, which was another name for Pergam. This was the burial place of Sibila Herofila, and, I believe, of great Hector himself.

This is where my account of the fifth group of locations and the first part of the essay “Catalog of the locations of the Smaller Troy“ ends.

The second part of the essay named „Catalog of the locations of the Greater Troy“, consists of four groups of locations, all in the function of shedding some light on the phenomenon of the Greater Troy, posed in the Iliad (Achilles says to Priam): “I hear, old man, even you were happy ones, as far as Lezb, Macares' center, Frigia and the endless Hellespont you ruled“. Having brilliantly solved all the great enigmas Homer had created for ambitious researchers, “Project Apollo” has revealed a new and final map of the rationalized territories of the Greater Troy. Let us take a look:





The position 1 represents the starting point, the rationalized Smaller Troy with Ilion as the capital. The position 2 is Dardania, founded on the first group of locations of the Greater Troy, at the mountain of Ida , the dominant geographical feature of the area. The location of the Trojan Ida is determined in the relation with the Simoent (the Drim), the Smaller Troy and the rivers Crni Drim and Maca, which together with the already mentioned Drim create a form in the shape of a boy's head. It is right at the position of the throat that the highest peak of the Trojan Ida is located. The ancient name of this peak was Gargar – “throat“ which is now known as the peak Deja, 2246 meters high. Fascinating, isn't it? The political dimension of this area, the state of Dardania was the only homeland of the Dardanians until the fall of Ilion in 1186 BC, meaning that no other Dardanians ever existed (the Dardanians in Asia Minor are just a misconception by the traditional homerology). The position 3 is Likia, whose location is determined by a good rationalization of the ancient river Scamandar – Xanthus , the Bojana today. It is certain that Likia was located “on the other side of Xanthus “ – on the outer left side of the Smaller Troy! Likia covered the area around the Skadar lake which is today divided by Albania and Montenegro , and had Xanthus as its capital, which was located just above the modern Shkodėr . The location 4 represents the ancient Frigia, situated around two rivers flowing from Ida (the second and third location): the Simoent and the Kares. The Simeont (the Drim) has to fulfill yet another requirement, an etymological one this time – namely, its name essentially means “blunt nose“. A mere glance at the map is enough to realize that the Simoent, at the already mentioned shape of the head, just before merging with the Xanthus, makes a turn which resembles the shape of a nose, and not just any type of nose, but a “blunt nose“! The second Frigian river also has an etymological requirement to fulfill. The Kares, today called the Valbona in Albania is the “floating hair“. And indeed it is floating hair at the head of the mentioned shape of the head. A similar etymological request concernes the state of Frigia itself – it is an “eyebrow country”. This is more than obvious, isn't it! The position 5 represents the ancient Lidia – Meonia, situated at the fourth and the fifth location of the rivers flowing from the Ida – the rivers Heptapor and Res. The Heptapor, today the Beli Drim, flowing down the tame Metohija (Kosovo) and partly through Albania has to fulfill not less than three etymological requirements. The Heptapor has to have seven major tributaries, it has to be in a shape of a “tree“ and it has to form the shape of a Y together with another two Trojan rivers flowing into the Hellespont at the territory of the Smaller troy. The Beli Drim does have seven major tributaries: the Prizrenska Bistrica, the Topluga, the Erenik, the Dečanska Bistrica, the Miru a, the Pećka Bistrica and the Klina. A glance at the map shows that the Beli Drim indeed looks like a tree and it also forms the shape of a Y with the rivers Drim (the Simoent) and the Crni Drim (the Esep). Clearly, the Beli Drim is the ancient Heptapor! The ancient river Res needs not fulfill such numerous requirements, it is simply a tuft of hair of the head and the eighth branch towards the root of the Heptapor tree. The ancient Res is today the Ljuma flowing through Albania and Serbia and Montenegro . At the area between the rivers Heptapor and Res and further in the direction of north-east was the state of Lidia – Meonia. The position 6 represents the antique Zelia, situated at the banks of three rivers flowing down from the Ida: the Esep, the Rodij and the Grenik. Zelia is the state covering the lowest part of Ida, a land of the people drinking the black water of the Esep. Of course, the ancient Esep which forms the letter Y with the Simoent and Heptapor is now called the Crni Drim, while the Rodij and the Grenik are merely “red roses“, rivers Radika and Sateska in modern Macedonia. The state of Zelia, in what is now Macedinia around the Ohrid lake fulfills an extra requirement: Zelia is supposed to imitate the shape of the greater area of the city of Ilion . Fascinating, isn't it! The positions 7 and 8 represent the ancient states of Kilikia and Lelegia. They are the third group of locations of the Greater Troy. These two states are joined together by an episode from the ninth year of the Trojan war, known as “Aeneas' escape “ from Achilles, from Dardania at the Ida thought the valley of the river known today as the Fani towards the Hellespont, and all the way to the lower and middle part of the river Maca, in the area of the Miridits in Albania. It is there that the magnificent Kilian cities of Lirnes and Etion's Thebes are located. Crossing the river Maca in Albania , we set foot on the ancient Lelegian land... The key when rationalizing the Lelegian land is a “chain of seven Lelegian cities“ with Pedas as the capital, as well as the myth of Loker from Sam who was ordered by the oracle to remain at the land where he gets bitten by an “ancient dog“. Modern Skenderbegut has valid evidence of its identity – two shapes in one geographical feature: a dog and a wild rose flower. The fourth group of locations of the Greater Troy are the travels of the gods and mortals. The first among them – the travel of god Zeus. Zeus' gaze from the Ida towards the Door of Otranto gives a good starting point when determining the locations of not less than for ancient states: The Hellespontian Thrace (9), located between the rivers Arzen and Shkumbini in Albania, Mizia (10), the area of Musakia nowadays, among the rivers Shkumbini, Semeni and Devoli, Hipemolg (11), at the area between the Albanian rivers Semeni and Voju a, at the territory around the center of Malakaster and M. Trebe inj, and finally the state of Abia (12) located in relation to the Albanian rivers Voju a and Su ica. This group of locations gives a few more valid rationalizations, first of all the ones concerning the states of the Berbices – Bitinia (13), Perkota, Adrestia (20) and finally Arizba (21). The travels by Hera and Hipnos give a valid rationalization of the island of Lemnos (14), the island of Sazan in modern Albania, and Imbra (15), the peninsula Karaburn, of the ancient “twins“. The travels by god Poseidon give rationalizations of: the island Tened (16), proving that the “the ax of Tened“ must be Corfu judging by the island's shape, as well as the location of the Fanes' cave, where Poseidon left his horses. This is now the island of Fanos , and finally the land of the Cicones (17), on the opposite side from Tened ( Corfu ). The Kikones lived in the ancient cities of Izmar, Kolon and Maronia on the continental part of the Greater Troy. Their locations coincide with the modern Albanian towns of Butrinto, Saranda and Lukova. The Kikones were the neighbors of the Molotians (1Cool, a people living by the river Kalamas today, on the way from Tened ( Corfu ) towards Tessalia, via the Zigos ridge. And finally, the last of the gods' travels is the one by goddess Aphrodite, based on the myth of Faon, an ugly old man who was rejuvenated by the goddess of love and the poetess Sapfo who paid with her own life this second Faon's youthful beauty. This gives proof that the ancient Lezb (19), that “toad“ above (Argolida is the frog below), is now the Greek island of Kefalonia . This location concludes the forth group of the Catalog of locations of the Greater Troy, the Catalog itself and the second part of the essay.

The third and the last part of the essay rationalizes the outer locations of the Greater Troy: the state of Karia (central part of Monenegro), antique Iliria (XII century BC) located north of the river Bojana, among Boka Kotorska, the Adriatic, Lovćen and the Skadar lake, indicating the location of Zakint (Boka Kotorska), Hrisa (Risan) and the Oracle of Delfi perched upon a hill above the city. This also rationalizes the phenomenon known as the “Sacred palm“, the witness to the birth of the divine twins Artemis and Apollo! Of course, this part of the book is titled “The divine boy“ and it gives the answer to the question: Who is that marvelous contour in the relief of the Greater Troy in modern Albania , who is the divine youth? There should be no doubt, it is the image of god Apollo, the supreme protector of Troy, and an authentic Trojan deity, the guardian of the Door of Otranto, the founder of medicine, a god who knows the secret of Helen's place of birth (a location near Tirana), and the basic principles of the essay “Project Apollo“, an essay that manages to rationalize a mythical story in a convincing way, as well as to establish excellent communication with its readers! The best proof is at the actual end of the essay where the portrait of Homer, the writer of the Iliad – the oldest book of the European civilization dating back to the XII century BC, is presented as a kind of a riddle.

PELLASGE - ETRUSKE - SHQIPTARE NGA LEGJENDA NE TE VERTETEN HISTORIKE

Pema e gjuhëve me rranjet proto-europiane me trungun e gjuhës pellasgjike ku ndahet degët e ndryshme, sipas radhës : shqipe, gjermanishte, armenishte, helene-greke, etj… Në të gjithë grafikët e gjuhëtarve të tjerë, gjuha shqipe përcaktohet e para dhe e veçantë, në të njejtin trung të gjuhëve.

PELLASGE - ETRUSKE - SHQIPTARE
NGA LEGJENDA NE TE VERTETEN HISTORIKE

Kumtesë për Akademinë “Iliria”, Romë,
themelue nga Nermin Vlora Falaski

Lek Pervizi

Pellasgët perherë e ma tepër po shfaqen mbi skenën e historisë të qytetnimit europian, sikur t'ishin zgjue befasisht prej nji letargut të thellë, në të cilin qëndronin prej mijavjetësh, duke e shkundun shtresën e trashë të pluhunit të harresës që i kishte mbulue. Sa do që të duket e çuditshme, ata filluen të flasin nga thellësia e kohnave të kalueme me të njejtën gjuhë që flasin shqiptarët e sotëm. Si ishte e mundun të ndodhte një fenomen i tillë ? Ç'lidhje mund të kishte mes popullit të madh lëgjendar të Pellasgëve dhe popullit të vogël të shqiptarve, mbas kaq shekujsh ? Pikëpyetjet do t'ishin të shumta; unë do të mundohem me paraqitë disa mendime që të mund të pranohen si të kënaqëshme në atë drejtim, duke pohue se janë pikërisht Etruskët që ndërhyjnë për me na dhanë një pergjigje të pranueshme. Duke pasë përshkue lexime të ndryshme mbi sa thashë ma nalt, kam arritë të formoj një opinion të mirëcaktuem që mund t'i jepte arësye çeshtjes së paraqitun.
Në fakt problemi etrusk, pa pritun bahet epiqendër e vëmendjes të studiuesve të ndryshëm të lashtësisë, të cilët u gjetën para një nyje të Gorgonit, që priste të zgjidhej prej 2500 vjetëve, qysh kur Etruskët u mposhtën dhe qytenimi tyne u shkatërrue prej supremacisë së pandalshme të Romës. Prej atëherë ra mbi ta një heshtje e randë. Si do të zgjidhej ajo nyje ? Me anë të arësyes apo të shpatës së Aleksandrit ?
Andej nga 1828, Luçian Bonaparte bani një zbulim të jashtëzakonshëm në pronat e tija të Lacios në Itali, që shkaktoi bujë dhe i dha shkas letersisë të trajtojë një të tillë çështje, me anë të shkrimtarit farncez Prosper Merimè, i cili shkrojti novelën “Vasoja Etruske”. lshte një flakë kashte, sepse ndërhynë ngjarje politike, revolucione e lufta, kështu që heshtja e Etruskëve vazhdoi të mbetëj e pa shpresë.
Gabriele d'Anuncio, në dramën e tij Forse che si, forse che no (Ndoshta po e ndoshta jo) i vendosi përsonazhët e tij në ato vende të mbulueme me mister, dhe e rishikoi çeshtjen etruske, por vetëm në drejtimin letrar. Duhej të dilte D.H. Lawwrence, autori i”Lady Chattery" për të pasun një paraqitje tjetër të Etruskëve, në librin Etruscan place (vendi etrusk) në të clin, ndër të tjera, përshkruhen vorret dhe mbishkrimet toskane (të shikohët ngjashmënia e emërtimeve Toskana e Toski me ato shqiptare Toskënia e Toskë). Por si të gjitha interpretimet letrare e filosofike, ato të d'Anuncios dhe të Lawrencit, i deformonin të dhënat historike dhe arkeologjike. Nuk kemi çka me thanë në këtë mes, sepse zhenitë kanë të drejtë të ndjekin frymezimin krijues të tynin.
Ndërkaq ishte hapun një shteg dhe publiku dëshironte ta ndiqte nga kurreshtja.
Kjo shërbeu për daljen e një libri tjetër Buzëqeshja e Etruskëve nga Dino Garrone (1944), në një çast të trishtë për Italinë, por që theksonte anën misterioze dhe enigmatik të Etruskëve. Të gjithë këto vepra, ishin mbushun ma tepër me hamendje, se sa me kërkime të proflit historik, arkeologjik apo gjuhësor. Ma vonë botohet libri Etruscologia nga Massimo Pallottino që në 1955 përkthehet dhe anglisht dhe fiton mjaft interesim, sepse vepër e një studiozi plot gjykime, megjithëse jo tërheqës në lexim. Tashma Etruskët kishin të drejtën për t'u përmendun në letërsi siç ndodhte në Francë, Itali, Angli, dhe gjetke. Në këtë kontekst, Italia nuk kishte qëndrue anash dhe ishte paraqitë me Kaldarellin, i cili qyshë në 1924 kishte botue Ricordi delle mia infanzia (Kujtime të fëminisë sime) e në 1952 Il sole a picco (Dielli pingul), në të cilat vepra ai përshkruente plot ndjenja atë Toskanë - etruske, që tashma ishte kthye në një tokë italiane të mirëfilltë. Ndërkaq edhe francezët ishin të tërhequn dhe të frymëzuem nga Etruskët që trajtoheshin me simpati në një roman të M. Bonkompen Lucienne et les Etrusques (Lysieni dhe Etruskët) që doli në 1955. Edhe në Austri kishte fillue të flitej për Etruskët përmes zonjushës Kles - Reden me librin Das versunkene Volk (Populli i humbun), përkthye italisht Gli Etruschi. Skrime të bukura me përftyrime Wagneriane, ma tepër me përmbajtje letrare se sa historike.
Veprat që përmendëm deri tani nuk e mbyllin listën e atyne që iu përkushtuen
etruskëve nga ana letrare, siç ishin Karduçi dhe Huxlej. Por lavdia dhe popullariteti i Toskanëve të lashtë na vjen nga libri me titull të bujshëm The Etruscan, shkrue nga Gageons e botue në 1957, i cill u ba subjekti i një filmi të Hollivudit me të njejtin titull, i paraqitun në një supërprodhim të Eastmankolor.
Pas aq shekujsh harrese, ky ishte një afirmim i bukur !
Cilët ishin shkaqet e një harrese dhe mospërfllje kaq të madhe, që peshuen aq randë mbi Etruskët ? Në fakt ato janë të thjeshta dhe i përkasin vetë lashtësisë. Prej kujt mund të vinin informatat në ketë drejtim perveç se prej Grekëve dhe Romakëve ? Të cilët nënkuptohët kishin përvetësue gjithë historinë. Veçanërisht Latinët që për historinë zyrtare ishin themeltarët e lavdisë së Romës. Për këtë arësye Etruskët megjithëse kishin ndihmue në ngritjen dhe fuqizimin e pushtetit romak, u lanë në heshtje prej vetë romakëve, të cilët flitnin për ta vetëm për t'i përçmue, pse ato nuk kishin lanë asnjë letërsi të mjaftueshme që të mund t’u jepte atyne arësye për të qenë të pranishëm në një qytetnim të randësishëm e me plot ndikim në zhvillimin e historisë së popujve europianë, mbi baza ma të vërteta dhe ma të përcaktueme.
Etruskët pra, ranë viktima të drejtimit që mori Humanizmi në mendimin evropian, në pesë shekujt e fundit krejt i përqendruem në studimin e në lavdinë e Greqisë dhe Romës. Në mjediset e studiuesve të shekullit XX, ata u konsideruen si nënprodukte të helenizmit, viktima të paragjykit romantik, si mbas të cilit gjithçka që nuk ishte greke ose romake, duhet të bahej i tillë, në të kundërten rrezikohej të mos ekzistonte fare. Dhe një historian i shquem si Momsen, admirues i madhështisë së Romës, nuk u jepte randësi Etruskëve duke i përmendun vetëm shkarasi, sikur të mos kishin qenë! Prandaj interesimi ndaj Etruskëve përmbante arësyena jashtë deshirës së informimit apo të objektivitetit historik. Por një ndër anët ma të spikatuna të qytetnimit etrusk, qëndronte pikërisht në misterin me të cilin ishte mbështjellë, e që aq vite kërkimesh nuk kishin arritë të zbulonin, mister që mundi të nxierrë në dritë problemin etrusk, nga dëshira e papërmbajtun e njeriut për t’u gjetun zgjidhje të gjitha çeshtjeve, aqmatepër atyne shumë të ndërlikueme.
Me 20 nëndor 1957, radioja dhe shtypi evropian, njoftonin publikun se një studioz italian, Licinio Glori, kishte arritë me zgjidhë misterin e gjuhës etruske. Një lajm që përmbyste të gjitha të dhënat që i përkisnin origjinës se atij populll deri dhe të Romës vetë. Por shpejt u kuptue se ishte vetëm një fantazi që përputhej me hamendjet e tjera të shprehuna deri në atë kohë, që vështirësonin edhe ma tepër kërkimet mbi Etruskët. Orvatja e parë e besueshme ishte ajo e Prof : Zakeria. Majanit me librin Les Etrusques commencent à parler (Etruskët fillojnë me folë) që doli në 1961 e ku autori përdori gjuhën shqipe per u dhanë kuptim fjalive misterioze të gdhenduna në gurë vorrësh apo sende të tjera. Ai kishte mësue shqipën dhe kishte shkue edhe në Shqipni mu në kohën e diktaturës, për ta përvetesue dhe ma mirë. Majanit i dolën plot kundërshtarë e dukej se vepra e tij mund të përfundonte si ato të parardhësve. Por profesorl i shquem nguli kambe mbi tezen e tij dhe botoi dy libra të tjerë : Les Etrusques parlent (Etruskët flasin) dhe Fin du mystère Etrusque (Fundi i misterit etrusk). Çudia ma e madhe erdhi kur librat e tij të përkthyem në shtatë gjuhë, nuk ishin përkthye në gjuhën itallane ! Si shpjegohej kjo mungesë ? E pra në ato libra kishte aqë të dhëna dhe aqë shkencë që e lehtesonin hyrjen në misterin etrusk. Pse kjo mospërfillje absurde? Gjelozi ? Tashma zarët ishin hedhun dhe hendeku i moskuptimit dhe mospërfilljes ishte kalue. Çështja etruske i imponohej vëmendjes së përgjithëshme.
Ndërkohë Prof. Giuzepe Katapano, me studimin e tij Lashtësia e gjuhës shqipe theksonte faktin se jo vetëm Etruskët flisnin gjuhën pellasgo - shqipe, por edhe popuj të tjerë si : Egjyptianët, Fenikasit, Kartagjinezët, deri dhe Babilonezët ruenin gjurmë të saj. Tashma çeshtja gjuhësore përmblidhej në treshën etruske ¬pellasge – shqipe.
Rruga ishte hapun dhe studiuesit mund të nisëshin pa pengesa, për të arritë qëllimin aq të deshiruem dhe aq të përfolun, megjithëse shumë i zorshëm (teorikisht) për t'u arritë mbrenda një kohë të shkurtë. Por me durimin dhe kambënguljen që karakterizon çdo studiues, të gjitha pëngesat mund të kapërcehëshin.
Në këtë ndërmarrje të madhe që përfshinte atë pjesë të historisë e të njohunive njerëzore të mbetuna pa u zgjidhun, si ajo pellasgjike dhe degëve të saj, ilire ¬etruske - shqipe (për të mos përmendun popuj të tjerë), një vend me randësi zen bashkatdhetarja jonë e nderueme Nermin Vlora Falaski, luftëtare e palodhun per afirmimin e identitetit të shqiptarve si pasardhës të drejpërdrejtë të Pellasgëve ¬Ilirëve dhe Thrakëve, tre përbasit themeltarë të zhvillimit të popujve- e të qytetnimeve te tjera të botës antike, të gjithë me një emnues të përbashkët:
Pellasgët. Asht pikërisht vepra e saj që më ka frymëzue e ndihmue për këtë nderhyemjen time.
Puna e Zojës Nermin Vlora Falaski, asht përqëndrue mbi përkthimin e shkrimeve të lashta etruske me anë të shqipës, që ajo njeh mirë, kur në të njejtën kohë ajo zotnon dhe latinishtën dhe greqishtën e vjetër, turqishtën, përsishtën, sanskritishtën, dhe gjuhët kryesore evropiane. Ajo iu përkushtue paleografisë për të gjetun një zgjidhje mbishkrimeve të lashta, jo vetëm të atyne etruske, por edhe ato të vendëve të tjera, si Greqia, Kreta, Shqipnia, Turkia, Spanja, portugali, e deri dhe përtej oqeanit. Nermini iu kushtue me pasion studimeve të paleografisë euro - mesdhetare, të krahasueme me shqipën, duke korrun mjaft suksese, të përforcueme nga puna e studiozëve të tjerë italianë e të hue j, që ishin ndikue nga librat e saj dhe të studiozëve të tjerë të atij drejtiml. Në Shqipni ishte Prof. Spiro Konda që merrej me çeshtjen pellasgjike, ku kishte arritë përfundime të kënaqëshme, po në linjën e Nermin Vlorës, duke theksue me forcë se ishte shqipja ajo që do të sjellte nje kontribut të madh në historinë e qytetnimit europian, si gjuha ma e vjetër që lidhej drejtpërsëdrejti me gjuhën e Pellasgëve, stërgjyshët e lashtë të Shqiptarve. Por puna e tij nuk pati jehonë, sepse ai jetoi e punoi ne kohën e diktaturës, që nuk lejonte të tilla studime.
Në këtë drejtim duhet me përmendë Prof. Françesko Ribezzon që arriti të përktheje me anë të shqipës, treqind mbishkrime mesapike; pastaj, studiues tjerë, profesorë e linguistë të shquar, si Trombeti, Latte, Elefteriadhis, Stipçeviç, e të tjerë. Tashma rruga ishte shtrue për të gjithë. Një radhë studiuesish po përqedrohej mbi çështjen pellasgo - ilire - etruske ¬shqiptare, dhe Prof. Cavalli Sforza me dy bashkëpuntorët, Piazza e Minch, nxierrin përfundimin se shqipja rezulton të jetë gjuha amë e të gjitha të ashtuquejtunave gjuhë Indo- europiane, sa që të përcaktohet deri si gjuhë e parë europiane (proto ¬europiane), duke rishikue edhe pemën gjenealogjike të Scleicherit, që do të paraqes këtu (shiko pemën e gjuhëve). me një midifikim të rrenjët e pemës, ku hiqet termi indo-europian i zevendësuem me atë proto-europian dhe ku trungu i gjuhëve asht pellasgjishtja, prej ku ndahen degët e ndryshme. Ndërsa grafiku i Prof. Erich Minch e Alberto Piazza flet ma qartë e thjeshtë (shiko grafikun). Nuk po due me përmendë studiues të vendëve të tjera që janë marrë e merren me çeshtjen pellasgjike. Por duhet të përmend, se në këto vitet e fundit pas shëmbjes së diktaturës, në Shqipni janë ndërmarrë disa ekspedita arkeologjike nga ekipe të përbashkëta, amerikanë, anglezë, kanadë, austriakë, kroatë, italianë e francezë, etj., me rezultate të befasueshme, që vërtetojnë praninë e një qytetnimi të lashtë shumë ma i vjetër se ato para hellenike të njohuna, e që u përket Pellasgëve dhe pasardhësve të tyne.

Dikush u shpreh se grafiku asht sajue sipa rendit alfabetik ku Shqipnisë i ruhet vendi i parë. Një idioci e shkallë së injorancës. Ky asht një grafik i dalun nga puna e madhe e këtyne shkencëtarve, që ne një far mënyre kanë thjeshtësue pemen
e gjuhëve të Shlajhërit (Schleicher), që edhe aty shqipja asht radhitë si degë e parë dhe e veçantë nga gjuhët e tjera, në fillim të të njejtin trung, Siç e kemi shpjegue, në do ta paraqesim këtu pemën e Shlajhërit, me një modifikim në pjesën e rrajëve dhe të trungut, që i përgjigjet teorisë së re të origjinës së gjuhëve, ku pellasgjitja paraqitete si gjuhë proto-europiane ose nostratike, qe do të thotë autoktone.

Kërkimet vazhdojnë dhe rezultatet janë në shqyrtim të arkeologëve për të përcaktue randësinë e tyne historike e shkencore Në këtë mes Shqipnia do të jetë një vend i zgjedhun për kërkime arkeologjike, sepse mendohët se fsheh në truellin e saj një pjesë të veçantë të historisë së njeriut europian qysh nga agimet e para të pranisë së tij, e mbetun pa u zbulue per shkaqe të një hermetizmi të imponuem nga ngjarjet historike që pëngonin çdo orvatje hulumtimi në atë drejtim.
Kemi arritë në çështjen që i përket drejpërdrejt Etruskëve. Vetëm duke u nisun nga koncepti të një populli primar pellasgjik, mund të kuptohët e të shpjegohët çdo formë qytetnimi që mban të shkruem në gurë gjuhën dhe alfabetin ma të vjetër që mund të jetë dukun në Europë, e që i përket Pellasgëve. Kjo rastësi shkëncore, e mohueme e pastaj e pranueme, e aprovueme dhe e studiueme, të një gjuhë shqipe e aftë për të deshifrue si duhet shkrimet e ndryshme të lashtësisë, të mbetuna memece e pa kuptimpër një kohë shumë të gjatë, nuk mund të quhet rastësi e kotë, duke qenë se çdo ditë e ma tepër, shkrimet misterioze të Etruskëve e të popujve të tjerë të ngjashëm mesdhetarë të të njejtës periudhë historike, nuk mund të gjejnë as përgjigje as zgjidhje jashtë të folmës së shqipës të vjetër apo të re. Fakt që përmban në vetvete të vërtetën e pamohuseshme se Shqiptarët janë pasardhësit e drejtpërdrejtë të Pellasgëve. Pikërisht, duke u nisun nga etruskologjia që u ba e mundun të njihet kjo e vërtetë, që kurrë nuk mund të guxohej e të mendohej të përmendej ma përpara. Me këtë ndërhyrjen time, nuk kam ndërmend të ngul kambë në paraqitjen time, se sa të sensibilizoj opinionin shkencor, që studiozët t'i flakin tutje mbeturinat e skepicizmit e të mospërfilljes e të përpiqën të kapërcejnë rëservat dhe dyshimet që mund t'i shqetësojnë, përsa i përket tezës pellasgjike - etruske - shqiptare, e cula po tregohet për ditë e ma tepër ma e përshtatshme për të zgjidhë një mister që ka zgjatë shekuj të tanë.
Rruga ma e mirë për t'u ndjekun do t'ishte ajo e studimit dhe e thellimit të njohunive mbi gjuhën shqipe, që nuk kërkon shumë lodhje për ata që zotnojnë gjuhë të ndryshme, të vjetra apo të reja.
Duke vazhdue në arësyetimin mbi tem~n fillestare, nxierrim se çështja etruske asht e lidhun me atë pellasgjike, e se katalizatori i përbashkët i ketij farë lloj reaksioni gjuhësor, rezulton të jetë gjuha shqipe, faktikisht dhe jo për paragjykim, që do t'i jepte fund debatit edhe nga ana shkencore, në qoftë se ajo do të pranohej si partnere paieografike.
Pika e mbështetjes për të zbulue aq të përfolunin mister që mbeshtjellë Pellasgët dhe Etruskët, asht vetë ai, Herodoti " Babai i Hisorisë ". Si ? ... Aq ma tepër që lëxohet e studiohet vepra e tij aq ma tepër kuptohet dhe arrihet në përfundimin e ekzistencës së një populli shumë të vjetër të Pellasgëve, si dhe të kontributit të ndikueshëm për lulëzimin dhe zhvillimin e qytetnimeve të tjera në gjithë botën antiken prej kohnave ma të thella e deri të lufta e Trojës, si fakt historik, e deri të Helenët, që para kohës homerike nuk ishin gjekundi, as si emërtim. Sipas Herodotit Pellasgët respektohëshin pikërisht për lashtësinë e tyne, pra si një popull i vjetër e themelues i qytetnimit njerëzor, në zanafillën e tij. Në qoftë se Homeri ka dashun t'i përmendë, e ka ba vetëm me iu dhanë hapësinë Helenëve në një kontekst në të cilin nuk ishin fare, duke qenë se ai vetë mbahej Helen. Emni Greqi dhe Grek ka ardhun ma vonë prej romakëve. Për këtë na vjen në ndihmë profesori i shquem francez i gjuhës dhe letërsisë greke - latine, H. Petitmangin,. që në një libër të tij te historisë së letërsisë greke shkruen :
“Nuk mund të thuhet veçse pak, mbi origjinën e Grekëve ". Romakët morën shkas nga fjala Graii, Graeci, qe në fillim i përkiste vetëm një fisi të vogël".
Duke ndjekun Herodotin dhe shkrimtarët e historianët e tjerë të antkitetit, nga Homeri te Virgjili, nga Tuciditi e te Plutarku, nga Pausania deri te Eskili e Seneka, nga Straboni te Plini Plak e Dionizi i Sicilisë, Tit Livi, Taciti etjerë, kuptohet se të gjitha të ashtuquejtunat qytetnime, megjithë emërtimet e tyne të ndryshme, si Kreteze ose Minoike, Mikenike, Dorike, Jonike, Etolike, Fenike, Lidike etj. nuk janë send tjetër veçse shprehje të qytetnimit pellasgjik, që dallohën në të njejtën gjuhë, të cilën Helenët e quenin barbare (të huej), pra krejt e huej për ta, sepse ata vetë flitnin një gjuhë të krijueme nga përzjerja e disa dialektëve e nëndialektëve të fiseve të ndryshme,duke u shkëputë krejtësisht nga pellasgjlshtja, sa që kjo u quejt barbare (e huej). Prandaj këto popuj për "grekët” ishin të huej. Cila mund të ishte kjo gjuhë barbare që edhe në kohën e Herodotlt flitej në qytetet e ishuj të ndryshëm të botës se vjetër ? Për çudi edhe sot e kësaj dite në Greqi flitet gjuha " arvanitas » (shqipe arbërishte), siç flasin edhe në arbëreshët e Italisë. Cila mund të ishte gjuha e përdorun në luftën e Trojës, ku luftuesit merrëshin vesh me të njejtën gjuhë ? Kështu që lufta e Trojës nuk mund të quhët luftë e " Grekëve” (helenëve) kundër Trojanëve, por një luftë mes popujve pellasgjikë vllazën, për supremaci toksore e pushteti. Dihet se Akejtë (pellasgë) që sulmuen e pushtuen Kretën (pellasgjike) andej nga 1700 p. K. për supremacinë e Mikenës nuk flitshin greqisht.. Kështu vepruen dhe me Trojën, që fuqizohej dita ditës e ma tepër me pretekstin egrabitjes së Helenës, që u ba shkak lufte, e vërtetë apo e gënjeshtërt të ketë qenë arësyeja e dashunisë. Në atë kohë Athina nuk ishte fare e mund të ishte ma tepër pellasgjike se helenike. Herodoti na thotë se Athinasit ishin Pellasgë të quejtun Kranoi e se Helenët në fillim ishin të dobët dhe pak nga pak u forcuen . Por nuk din me na thanë ose nuk don (sepse mbahej si helen), si ata u formuen vërtetësisht. Një deshmi tjetër e randësishme na e jep Herodoti kur shkruen se populli i Tirrenëve - Pellasgë kishte kolonizue e themelue Tirrenian ( ma vonë e quejtun Etruria) prej nga edhe deti Tirren. Prandaj s'asht nevoja me fantazue për të pranue origjinën pellasgjike të Etruskëve që përforcohet pastaj nga përsonalitete të shqueme të kulturës latine si Virgjili, Plini Plak, Dionosi i Sicilisë etj., e veçanërisht nga Denis i Halikarnasit, të cilët ishin ma afër atyne ngjarjeve historike. E quej të domosdoshme hulumtimin në dokumentat e shkrueme që na vijnë nga shhrimtarët e antikitetit, për të nxierrë në dritë atë të vërtetë që mbetet akoma e trubullt prej mbinkarkesave artificiale të krijueme vetëm per të mos lejue një rishikim të asaj pjesë të historisë, që mund të ndërhynte në kontekstin aq të hyjnizuem të qytetnimit greko - romak, që ne fakt nuk do të humbiste asgja nga lavdia e fitueme.
Përsa i përket tezës që po paraqesim, për ata që mund ta kundështojnë, e kanë lirinë e plotë, sepse liria e mendimit asht një e drejtë themelore e shoqnisë njerëzore, kur ajo nuk bie nën shtypjen e një diktature të pamëshirshme, ku dhe vetë frymëmarrja asht e kontrollueme. S'asht fjala për të gjetë qimen mbrenda në vezë, por sigurisht se qimja gjëndet kollaj në mjekren e Matuzalemit !
Duhet të ndërhyj pakëz në këtë paraqitje, sepse ka diçka të veçantë që duhet të sqaroj nga pikëpamja historike, që edhe vetë grekët e kanë trajtue, e që mjerisht gjeti mbeshtetje edhe pranë historianëve shqiptarë që i përshtatëshin udhëzimeve të regjimit diktatorial, që e kishte ndalue kapërcimin e caqeve që ishin caktue nga historiografia e zyrtarizueme, që mbështetej mbë qytenimin greko-romak Keshtu që e gjithë Akademia shqiptare bashkë me historinët i përshtatëshin politikës antikombëtare që zbatohej nga regjimi totalitar komunist. Kjo politikë linte liri harimit të historisë sipas diktatit të grekëve.
Në historinë e lashtësisë të shkrueme prej tyne, thuhet se qytetet bregdetare, si Butrinti, Apollonia, Durrësi, etj. paskëshin qenë themeiue prej kolonëve helenë (grekë), rreth vitëve 600 p.K. Si mund të quhet e vërtetë kjo shmangie dhe mashtrim i historisë, kur dihet se ato qytete ishin themelue shumë ma përpara prej Pellasgëve? Qytete që në vazhdim kishin marrë zhvillim prej IIirëve, siç e tregojnë poemët Homerikë e ato Virgjilianë? Trojanët pas shkatërrimit të Trojës, u shpërndanë në drejtime të ndryshme të territorit që perfshin aktualisht pjesën jugore të gadishullit ballkanik ( Greqi e Shqipni të sotme si dhe në ltali e gjetke) dhe asht Eleni, bir'i Priamit që themëlon e ndërton Butrintin (ku kishte gjetë fisin pellasgjik të Kaonëve) si një Trojë të vogë. Kjo ndodhi pas vjetëve 1200 p.K. Si mund të guxojnë keta historianë grekë, etj. të përvetësojnë apo të shtrëmbnojnë historinë e të tjerëve për lavdinë e tyne ? Kjo vien edhe për qytete të tjera që janë themelue e kanë pasë zhvillim pellasgjik – ilir disa shekuj ma përpara të dukjes së helenëve e të romakëve. Megjithatë nuk jemi kundër një pranie të mavonshme greke apo romake, që mund t'i kenë dhanë ma hov një qytetnimi që kishte fillue në kohna shumë ma të hershme. Si rrjedhim ajo tezë e mbrapshtë se ato qytete që përmendem apo të tjera jo të përmenduna por që gjendën në tokat shqiptare, të kenë pasë një origjinë helenike (greke), bie poshtë e do t'ishte absurde per një historian të mirëfilltë qe të besonte të tilla pralla me mbret. Në qofte se faktikisht pranohet se qytetnimi Minoik i Kretës, krejtësish pellagjik, (4000 - 1500 vjet p.K.) nuk i përket një qytetnimi helenik, pavarësisht se Kreta ishte e përfshime në ujnat detare helene (greke). Si mund të quhën helenike ato qytetnime të tjera të ngjashme me atë minoikën, siç ishte qytetnimi Mikenik i Akejve, ai Trojan i Dardanëve, apo ato Dorik dhe Jonik, për të mos përmendun të tjerë, vetëm pse u zhvilluen në ato toka, por që s'kishin të bajnë fare me helenët dhe aspak me emertimin "grek ", shumë ma i vonshëm. Nuk mund të ekuivokojmë ma tut je, sepse ekuivokët e tepërt arrijnë të pranohen si të vërtetë.
Nga i gjithë arësyetimi që u shpreh deri ketu, mund të nxierrim se dhe poemët e famshëm epikë, si Iliada dhe Odisea, nuk mund të ishin krijue, as shkrue as këndue në një gjuhë greke (helene) para e gjatë luftës së Trojës, 1200 p.K. kur gjuha as helenët as gjuha helene nuk ekzistonin akoma. Ato poemë u krijuen, shkruen e kënduen vetëm në gjuhën pellasgjike, që ishte gjuha e përbashkët e gjithë pjesmarrësve të luftës së Trojës. Edhe menyra se si ishin këndue ato kangë epike, mund të krahasohet akoma sot me menyrën se si këndojnë shqiptarët trimnitë e herojve të tyne, lëgjendarë apo të vërtetë, sipas një riti, një still, një strukture poetike dhe një ritmi të gjitha specifike, të ruejuna në shekujt ndoshta prej asaj kohë që tani mbahet si historike, aq të shumta janë faktet përkatëse. Të përvetësojsh lavdinë e tjetrit nuk asht aspak nder ! Jepi Çezarit çfar i takon Çezarit! Ja çka kërkohët përsa i përket historisë së shqiptarve. As ma tepër as ma pak ! Në këtë mes na vjen në ndihmë kronologjia. Po të pranojmë se lufta e Trojës ndodhi 1200 vjet p.K., kuptohet se edhe poemët përkatës u krljuen në atë periudhë. Por Homeri u shfaq 400 - 500 vjet ma vonë, dhe u gjet para disa poemëve që askush nga helenët (grekët) nuk mund të kuptonte, e që këndohëshin nga ato popuj barbarë që banonin fund e krye " teritorin e sotëm grek", në gjuhë barbare (jo greke). Homeri i përktheu në atë gjuhë që mund t'u përshtatej helenëve, tashma të vendas, që ishte dialekti jonik, ma i përhapun dhe i trajtueshëm. Iu vu punës dhe ja që Iliada dhe Odisea u kënduen në gjuhën e re që kishte dalë nga mbështjellimi e përzjerja makeronike e dialekteve të ndryshme të fiseve të ndryshme. Prej një studimi gjuhësor të poemëve, rezulton se ato përmbajnë një shumicë fjalësh pellasgjike, të hueja për dialektin helenik (grek), e si pas Prof. Robert d'Angely, në librin e tij "Enigma, në ato poemë, fjalëve pellasgjike për t'i helenizue, u janë shtue vetëm parashtesa e mbrapashtesa helene (greke). Nga një studim tjetër i linguisti belg Prof. Vindekens, del se në ato poemë ka një shumicë fjalësh pellasgjike, te pakutueshme që nuk marrin kuptim në gjuhën greke të vjetër e aq ma pak të re.
Rikthehemi po ne atë breg, sado që kërkojmë të arrijmë brigje të tjera. Si çështja Kolombiane. Mosbesimi dhe mospranimi ndaj një të vërtete revolucuinare te tokës së rrumbullakët, të propozueme prej Kristofor Kolombit ishte aq i madh sa që kundërshtarët filluen ta quejnë të çmendun. Por truni i lundërtarit të madh, punonte përtej caqeve të konformizmit ptolomeik, me një intuitë që i kapërcente njohunitë dogmatike, dhe pati të drejtë. Prandaj, në çështjet që i përkasin shkencës (të çdo forme), edhe asaj historike, duhet një mendje e hollë që të ndjekë fillin e përfundimeve intuitive që kanë zgjidhun shumë probleme, edhe ato shkencore.
Duke u kthye në bisedën tonë dhe me kambët të mbështetuna mirë mbi tokë, nuk mund ta trajtojmë çështjen që na përket pellasgjike - etruske - shqiptare, po të ndjekim rrugën e zyrtarizueme, por duhët të mbeshtetemi mbi vetinë e vërtetë që afron popujt e ndryshëm, që asht gjuha. Nga ana tjetër këtu na vjen në ndihmë një rregull themelore e aritmetikës,
Nëqoftë se këtë ngatërresë gjuhësore e shtrojmë si problem matematik, arrijmë në një krahasim numerik në të cilin trajtohet barazia reciproke e disa madhësive reale apo teorike, faktikisht :

Po qe se
A = B
B = C
C = D
D = E .... e me radhë ateherë A = B = C = D = E pra A = E

Përfundimisht problemi ynë gjuhësor e historik duhet pranue si ma poshtë

Etruskishtja = shqipe
Pellasgjishja = etruske = ilire (nuk kemu trajtue gjuhë të tjera)
Shqipja = pellasgjike = ilire


Rrjedhimisht kuptohet se Pellasgët = Shqiptarë si popull e si gjuhë

Thjeshtësia, disa herë, ta mbush mendjen ma shumë se çdo traktat shkencor apo filosofik.

Si përmbyllje, mund të themi se, ma tepër që shtrydhim trunin per të gjetë qimen në vezë aq ma tepër shkëputemi nga ajo e vërtetë që na qëndron përpara viganore.
Shqiptarët kanë një shprehje : unë të tregoj ujku, kurse ti me tregon gjurmë.
Në çështjen pellasgjike që aq na tërheq dhe që përfshin në vetvete e për saktësi historike, popuj të ngjashëm si etruskët e shqiptarël, të largët në kontekstin kohor e të afërt në kontekstin ekzistencial nuk mund të ketë ngatërresa që t'i jepnin shkas ndërhyrjes së rastësisë, siç dikush ka pasun e ka ajam të kambëngulë. Mjaftojnë disa shembuj fare të thjeshtë që kuptohën me një shikim, por që përcaktojnë ma së miri vlerën dhe peshën e tezave që ne mbrojmë: të një bashkërenditje të padiskutueshme gjuhësore që vërtetohet edhe në krahun e kundërt, duke marrë si bazë gjuhën shqipe, për të cilën mund të pohojmë se ajo e përkthen dhe e i jep kuptim Etruskishtës, e cila rezulton për analogji se ka prejardhje pellasgjike - iliriane, pra, megjithëse të ndamë nga një hapësinë e madhe kohore, Pellasgë, I1irë, Etruskë dhe Shqiptarë, i përkasin të njejtit trung e të njejtave rrajë historike, e prandaj flasin një gjuhë të njejtë. Arësyetimi asht tepër i thjeshtë dhe akoma ma i thjeshtë asht zbërthimi i asaj të vërtete gjuhësore.
Ja disa shembuj që nuk kanë nevojë për asnjë koment, aq tingëllojnë të qartë dhe të kuptueshëm, sepse janë fjalë të mbetuna po të atilla prej mija vjetësh, si t'ishin skalitun tani. Ne këtë kuptim duhet të falënderojmë zojën Nermin, e cila na ka furnizue me materiale të shumta arkeologjike, ku shquhen mbishkrimet e skalitun prej kohnash të lashta e që të përkthyeme në gjuhën shqipe, na e lehtësojnë këtë paraqitje tonë. Thjesht për kurreshtje e për provë tepër të dukshme, kemi zgjedhun disa fjalë të thjeshta që kanë mbetun të pandryshueme prej kohës kur u skalltën në gurë, se pakut 3000 vjet përpara. Siç janë ato që paraqiten këtu.

Shkrim dhe shqiptim etrusk
SHI shi
KAIE kaje
HAIRE hajre
FIMIJA fimija
ZI zi
MARAZ maraz



Shkrim dhe shqiptim shqip
shi
kaje ose -qaje
hajr
fëmija
zi (ose kob)

maraz


Do t'ishte rasti për të thanë " ... a buon intenditor, poche parole .. , aq i kollajshëm paraqitet ky krahasim fjalësh, që fIiten në largësina kohore mijavjeçare, por që kumbojnë aktuale si t'ishin shqiptue nga buzët e disa etruskëve të ringjallun, me të cilët do të kishim dëshirë të shkëmbenim dy pare llafe.
Ndoshta do të këtë kundërshtime përsa i përket fjalëve HAIRE e MARAZ , që fillimisht duken si turke apo arabe. Përgjigja asht tepër lakonike e domethanëse për me u kuptue, e na jepet nga vetë Zoja Nermin, e cila na e shpjegon qartë në librat e saj.
Ato fjalë janë skalitë 4000 - 3000 vjet ma përpara, kur kambë turku apo arabi nuk kishte shkelë në ato vise. Por, sigurisht, kur para 1000 vjetëve ato popuj i pushtuen vendet e Azisë së Vogël të banueme nga .popuj me origjinë pellasgjike, huazuen shumë fjalë prej tyne, dhe na i soliën si të vetat, megjithëse kishin një prejardhje tjetër. Kështu mund të thuhet për disa fjalë latine apo greke, që dukën në shqipen e sotme, duke harrue se ka ndodhë e kundërta, siç e shpjeguem. Janë fjalët pellasgjike që kanë hy ne ato gjuhë e janë rikthye pastaj si të tilla, pa qenë.

Ndërhyemja ime në një seli të i tillë akademikee dhe në prani të një mbledhje të nivelit të naltë intelektual, asht për mue një nder i madh dhe një rast i veçantë, sepse ndodh për të parën herë që unë të kemë mundësi të shpreh publikisht mendimin tim dhe të marr fjalën para studiuesve të shquem të. historisë, gjuhësisë dhe përsonalitëve të tjera të kulturës. Duhet të pohoj se thyej një heshtje të imponueme prej një gjysmë shekulli, kur trupi dhe mendja ishin të dyja të mbylluna në një lloj skëterre prej kah ishte e zorshme të dilje i gjallë, e në qoftë se dilje, sigurish se jo si Dante A1ighieri.
Tani nuk na mbetët vetëm se me u marrë me problemet tona historike për të kalue atë kohë që na ngelet. Për mue asht një arrtitje e bukur, sepse ja që gjëndem papritun para një elite të zghedhun të cilën mundem ta përshendes e me të cilën mundem të bisedoj në gjuhën e tyne italishte, ngjarje kurrë e mendueme para disa vjetëve. E pamundshme. Prandaj kumtesa ime asht mjaft e veshtirë, nga pikpamja e ndigjimit për ju zotnij të nderuem, që do të keni durimin me ndigjue, sipa vargut dantesk " ..chi për lungo silenzio parea fioco .. (.. kush për heshtje të gjatë dukej i mekun), duke qenë se heshtja ime u zgjat ma se 45 vjet, veçanerisht në gjuhën italiane që po përdor, dhe, të fIasësh në gjuhën e atij vendi ku kumbon il dolce si' pas gjysmë shekulli agjerimi të plotë, nuk asht fort e lehtë, prandaj uroj që mirëkuptimi juej të jetë ma i madh se pretendimi im.

Si ndodhi që unë të paraqitem para të tillë njerëzish me nivei të naltë intelektual të përfshimë në këtë Akademi "Iliria .., nismë e lavdishme si për shqiptarët ashtu dhe për miqt tanë italianë? Përgjigja asht e kuptueshme, sepse ishte pikërisht bashkatdhetarja jonë e dashun dhe fisnike Nermin me të shoqin Renzo që në shej miqësie më dhanë kënaqësinë që ta ndiej veten të ripërteritun nga vuejtjet e pesueme, dhe patën mendimin e bukur për të më ftue jo vetëm si mik, por edhe për të me nderue me një privilegj që nuk mund të andrroja kurrë ma përpara. Që më dha mundësinë të shpreh mendimin tim dhe përshtypjet e mija ne mes të Romës, "Urbs Eterna .. , dhe në një institucion të nivelit të naltë kulturor, siç asht kjo Akademi që me emërtimin " Iliria .. përmbush dëshirat ma të mira të çdo shqiptari.
Nga ana tjetër, duhet të vlerësoj zojën Nermin, për punën e saj të palodhun në ndermarrjen rilindëse të historisë të shqiptarve, që ndikon edhe mbi historinë e popujve të tjerë, duke hapun një rrugë që ishte e ndalueme për identitetin e populli tonë. Që paraqet para historisë ato të vërtetea që nuk janë thanë kurrë dhe që janë kundërshtue ma tepër se duhët për konformizëm konservator, i cili kishte arritë deri në prag të një dogmatizmi absolut, në një shkencë si historia, që nuk mund të detyrohet të pësojë imponime të përkundërta me atë liri që duhet të gëzojë mendimi i njerëzve të thjeshtë, dhe aq ma tepër, mendimi i cilësisë më të naltë njerëzore që përfaqësohet nga studiuesit e Ilndëve e shkencave të ndryshme, ku historia zen një vend nga ma të randësishmit, sepse na jep kuptimin e vërtetë të jetës, e duke kapërcye kronologjinë e kohnave, ku mijavjeçarët dhe shekujt kthehën në ditë dhe orë, na ban të rijetojmë zhvillimin historik të njerëzimlt drejt për së drejti dhe jo si spektatorë.
Duke lëxue fjalitë e skalituna në mërmerë, metalë, baltë të pjekun apo të vizatueme në muret e ndërtesave të vorrezaye etruske, na ngjanë sikur po flasim me ato banorë të hershëm të Italisë, me të njejtën gjuhë të prejardhjes, që asht pellasgjishtja, e ruejtun gjatë mijavjeçarëve nga fiset e pamposhtuna shqiptare, që arritën me u mbijetue luftave dhe pushtimeve të njëpasnjëshme të hueja, bashkë me traditat, dhe mbitëgjitha, bashkë me gjuhën e tyne të pavdekshme.
E gjitha kjo ndodhi në vitet e fundit, kur çështja pellasgjike filloi të gjejë mbështetjen e studiuesve dhe një popullaritet të dukshëm të njerëzve, veçanërisht të shqiptarve, që e shohin vehtën të rilindun nga thellësia e ngjarjeve të historisë njerëzore, ku ata mund të fitojnë një hapësinë dhe të gjejnë vend të meritueshëm mes popujve që kanë kontribue konkretisht në qytetnimin e kontinentit europian qyshë në agimet e para të formimit të tij.
Akademia Iliria, mund të konsiderohet si një kryevepër e gjithë punës së Zojës së nderueme Nermin Vlora Falaski, si një ngjarje me randësi të madhe kulturore jo vetëm për popullin dhe kombin shqiptar, por që sjell kontributin e saj deri dhe në vendet mike, e veçanërisht në ItaIt ku ruhën të njejta rrajë të shfaqjeve të lashta të atij qytetnimi që i përket të dy popujve ..
I uroj këtij institucioni të madhërishëm, një sukses të madh e të meritueshëm për t'ardhmen, ku të reflektohet aktiviteti e tij fisnik për përparimin kulturor dhe mirëkuptimin reciprok mes atyne popujve që kontribuen dikur me krijue qytetnimin e Botës së Vjetër, e që përpiqen e bashkëpunojnë sot për zhvillimin dhe lulëzimin e qytetnimit të
Botës së Re Moderne.